تاریخ حدیث
| نام کتاب | تاریخ حدیث |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مؤدب، رضا (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | BP 106/5 /م8ت2 |
| موضوع | احادیث اهل سنت
احادیث شیعه حدیث - تاریخ محدثان |
| ناشر | جامعة المصطفی العالمية |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1388 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE15939AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
تاريخ حديث، نوشته سيّد رضا مؤدّب (متولد 1341ش) است كه در آن، تاريخ تدوين حديث در بين مسلمانان شيعه و سنى را به‌صورت مستند و تحليلى بررسى و در قالب متنى درسى عرضه كرده است. اين اثر به زبان فارسى رسا و شيوا نوشته شده است. نويسنده در سراسر كتاب مثال‌هاى فراوانى را براى توضيح مباحث آورده است.
ساختار
اثر حاضر از مقدمه ناشر، مقدمه نويسنده و متن اصلى كتاب (شامل سه بخش به ترتيب ذيل: 1. كليات؛ 2. تاريخ حديث شيعه؛ 3. تاريخ حديث اهل سنت)، تشكيل شده است.
زبان و ادبيات اين اثر، امروزى، روان و زيباست. نويسنده از منابع قابل توجهى (211 كتاب)، از آثار معتبر عربى و فارسى از انديشمندان قديم و جديد براى توليد اثر حاضر بهره برده است.
شيوه نويسنده در اين اثر، نقلى و تحليلى است و مطالبش را به‌صورت آموزشى و كاربردى عرضه كرده است و به همين جهت، كوشيده است مباحث را منظم بنويسد و هر بحثى را با مثال يا مثال‌هايى همراه سازد.
گزارش محتوا
در باره محتواى اين اثر چند نكته گفتنى است:
1. ناشر در مقدمه مختصر و بدون تاريخش، تأكيد كرده است: «... بازنگرى متن‌ها و شيوه‌هاى آموزشى و به‌روز كردن آنها به حفظ نشاط علمى مراكز آموزشى كمك مى‌رساند... جامعة المصطفى(ص) العالمية، به‌عنوان بخشى از مجموعه حوزه‌هاى علوم دينى، رسالت تعليم و تربيت طلاب غير ايرانى را برعهده دارد و اقدام به تأسيس دفتر برنامه‌ريزى و فناورى آموزشى كرده و تاكنون بيش از صد متن درسى در موضوعات گوناگون علوم دينى پديد آورده است. كتاب حاضر كه مطابق با سرفصل رشته علوم حديث و با عنوان تاريخ حديث نگاشته شده، يكى از اين آثار آموزشى است...» [۱].
2. نويسنده در مقدمه‌اش - كه آن را در تاريخ زمستان 1388ش، نوشته - چنين آورده است كه: «بررسى تاريخ تدوين حديث اهميت فراوان دارد؛ زيرا بررسى چگونگى تدوين حديث فريقين از آغاز تاكنون سبب خواهد شد تا تاريخ شكل‌گيرى منابع و مصادر روايى معلوم شود و خرده‌گيرى‌ها و شبهات، از جمله از طرف مستشرقين، تحليل و پاسخ داده شود... متن «تاريخ حديث» كه به سفارش دفتر برنامه‌ريزى و فناورى آموزشى جامعة المصطفى(ص) العالمية تدوين شده است، براى استفاده دانشجويان آن مركز تنظيم شده تا به‌صورت اجمالى و به‌گونه‌اى تحليلى از چگونگى «تاريخ تدوين حديث شيعه و اهل سنت» آگاهى يابند؛ اميد كه براى ديگر علاقه‌مندان نيز سودمند باشد...» [۲].
3. يكى از نكته‌هاى جالبى كه نويسنده ذكر كرده، اين است: «اصل تقيه در هر امرى و از جمله در مورد صدور روايات، مستند به آيات قرآن بود و از معتقدات همه مسلمانان مى‌تواند باشد؛ گرچه از نظر اهل سنت، تقيه از اعتقادات شيعه است، ولى تقيه در همه زمان‌ها بوده و هست و روايات فراوانى هم نيز در تأييد آن وجود دارد...» [۳].
4. نويسنده در پايان هر بحث، تعدادى پرسش و همچنين عناوينى براى پژوهش آورده است [۴].
5. نويسنده تأكيد كرده است كه: «... منع از تدوين حديث، آثار زيان‌بارى به‌همراه آورد. اين نتايج از نظر محققان فريقين مى‌تواند گوناگون و متعدد باشد؛ برخى مانند علی شهرستانى در كتاب «منع تدوين الحديث»، اسباب و نتايج آنها را بيش از بيست مورد دانسته و محمدرضا حسينى جلالى نيز در كتاب «تدوين السنة الشريفة»، به‌تفصيل از آنها بحث كرده است كه تعدادى از مهم‌ترين آن عبارتند از: 1. محروم ماندن مسلمانان از اهل‌بيت(ع) و تبلور مذهب رأى و قياس در قرن اول توسط حاكمان اموى...؛ 2. تفرقه مسلمانان...؛ 3. نابودى بخشى از روايات...؛ 4. جعل و دست‌اندازى در روايات...؛ 5. فراهم شدن زمينه تشكيك در اعتبار روايات موجود...» [۵].
6. نويسنده در مورد مشكلات روياروى حديث اهل سنت، چنين نوشته است: «محدثان اهل سنت در قرن سوم كه فضاى باز سياسى را هنگام تدوين حديث در برابر خود مى‌ديدند، مصمم بودند مجموعه‌هاى حديثى منسجم و كاملى را فراهم آورند، ولى با مشكلات جدّى نيز روبه‌رو گرديدند. آنان مى‌كوشيدند راه حلّ مناسبى بيابند تا با مشكلات فراروى خود بستيزند. دشوارى‌هاى آنان كه برخى ميراث قرن‌هاى پيشين بود و بعضى در همان قرن ظاهر شده بود، عبارت بود از: الف)- گسترش احاديث دست‌ساز. ..؛ ب)- گسترش نقل به معنا در روايات. ..؛ ج)- كافى نبودن مصنفات و مسندها. ..؛ د)- نزاع محدثان و متكلمان...» [۶].
وضعيت كتاب
براى كتاب حاضر، افزون بر فهرست تفصيلى مطالب [۷]، فقط فهرست منابع [۸] تنظيم شده و متأسفانه ساير فهرست‌هاى فنى (مانند آيات، روايات، اعلام و امكنه و...) فراهم نشده است.
كتاب حاضر، مستند است و نويسنده، ارجاعاتش را به‌صورت پاورقى آورده است. اين پاورقى‌ها، معمولاً ارجاعى است و نويسنده نام كتاب مورد استناد و شماره جلد و صفحه مورد نظر را آورده است [۹]. البته هيچ خبرى از پاورقى‌هاى توضيحى يا انتقادى نيست.
نويسنده گاه از جدول براى تفهيم مطالب استفاده كرده است [۱۰].
پانویس
- ↑ ر. ك.: مقدمه كتاب، ص 5 - 6
- ↑ ر. ك.: همان، ص 15 - 16
- ↑ ر. ك.: متن كتاب، ص 120
- ↑ مثلاً ر. ك.: همان، ص 67 و ص 83 و...
- ↑ ر. ك.: متن كتاب، ص 194 - 198
- ↑ ر. ك.: همان، ص 222 - 225
- ↑ مقدمه كتاب، ص 7 - 14
- ↑ متن كتاب، ص 299 - 304
- ↑ به‌طور مثال ر. ك.: همان، ص 19، پاورقى 1، 2، 3، 4 و 5؛ ص 20، پاورقى 1، 2، 3، 4 و...
- ↑ همان، ص 258 - 261
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.