جامعهشناسی شناخت (مقدمات و کلیات)
| جامعه شناسی شناخت (مقدمات و کلیات) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | آشتیانی، منوچهر (نويسنده) |
| ناشر | نشر قطره |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1383ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شناخت (جامعه شناسی) - شناخت - فلسفه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
جامعهشناسی شناخت (مقدمات و کلیات)، نوشته منوچهر آشتیانی (متولد 1311ش) است.
موضوع کتاب
این کتاب، بهعنوان مقدمهای فشرده بر جامعهشناسی شناخت، به معرفی موضوعات کلی و مسائل اصلی این رشته میپردازد و حاصل سالها تدریس در برخی دانشگاهها و تحقیق در این حوزه است[۱]. نویسنده، مطالب کتاب را حاصل اندیشههای بزرگان این رشته از جامعهشناسی دانسته است[۲].
انگیزه نگارش
هدف اصلی نویسنده، آشنا کردن علاقهمندان با بخشی از مباحث و مسائل موجود در پهنه جامعهشناسی شناخت بوده است[۳].
روش و ویژگیهای کتاب
- نویسنده سعی کرده در انتخاب اصطلاحات، تا حد امکان از تازهسازی و نوپردازی خودداری نماید. همچنین تلاش کرده مترادفات خارجی اصطلاحات فارسی را ذکر نماید.
- در انتخاب زبان نگارش از روال زبانی و بیانی معمول و مرسوم استفاده شده است.
- جهت آسانسازی مطالعه مطالب اصلی کتاب برای خواننده، تمام اشارات، یادداشتهای جانبی، ملاحظات، توضیحات تکمیلی و جزئیات قابل بحث به پایان کتاب و به بخش خاص آنها ارجاع داده شده است.
- در این جلد از کتاب بیشتر به مباحث کلی پرداخته شده است[۴].
ساختار
این کتاب، که مجلد اول از یک مجموعه بزرگتر است، شامل یک پیشگفتار، یک مقدمه و دو فصل اصلی است که هرکدام به چندین بخش و در مواردی به زیربخشهایی تقسیم شدهاند و در نهایت به بخش مآخذ و مستندات ختم میشود[۵].
گزارش محتوا
فصل اول (طرح کلی موضوعها و مسائل اساسی جامعهشناسی شناخت)[۶]: این فصل، به چهار بخش اصلی تقسیم میشود که هدف آن معرفی کلیات و مسائل بنیادین جامعهشناسی شناخت است. بخش اول این فصل، به معنی و مفهوم جامعهشناسی شناخت پرداخته است. مباحث این بخش، با طرح تعاریف گوناگون از جامعهشناسی شناخت آغاز میشود. نویسنده با ذکر تعاریف مختلف ارائهشده توسط اندیشمندانی چون ماکس شئلر، کارل مانهایم، گرون والد و دیگران، پیچیدگی و تنوع رویکردها به این رشته را نشان میدهد[۷]. در پایان این بخش، نویسنده با نتیجهگیری از بحثها، یک تعریف مقدماتی و کلی را از جامعهشناسی شناخت ارائه میدهد که به روشن شدن مفهوم «شناخت» و «بزرگترین اشکال مربوط به جامعهشناسی شناخت» کمک میکند[۸].
در بخش دوم، زمینههای تاریخ پیدایش جامعهشناسی شناخت و اشکال قبلی آن بحث شده و در آن به بررسی زمینههای تاریخی و پیشینه پیدایش جامعهشناسی شناخت پرداخته میشود. این بخش عمدتاً بهصورت کلی به موضوع نگاه میکند و تحلیلهای جزییتر برای جلد دوم کتاب در نظر گرفته شده است[۹]. مطالب این بخش، به مبانی فلسفی و تحولات اجتماعی - فکری که منجر به ظهور این رشته شده است، اشاره دارد و جریانهای فکری مختلف، از جمله دوران قرون وسطی تا عصر جدید را در ارتباط با شناخت بررسی میکند[۱۰].
بخش سوم، تحت عنوان جامعهشناسی شناخت و گرایشهای معرفتشناختی و انسانشناختی عقبگاه آن، به رابطه جامعهشناسی شناخت با گرایشهای معرفتشناختی و انسانشناختی پرداخته است. نویسنده، نقش سنتهای فکری مختلف، از جمله کانتگرایی، ایدئالیسم آلمانی و ماتریالیسم را در شکلگیری درک شناخت و ابعاد اجتماعی آن تحلیل کرده است[۱۱]. همچنین در یک ارزیابی کلی پس از تشریح کوتاه جریان ارتباط معرفتشناسی با تحقیقات جامعهشناسی شناخت بهاختصار نمونههایی از دیدگاه انسانشناسی را که ممکن است در انتخاب گرایشهای جامعهشناسی شناخت مؤثر واقع شوند، بیان کرده است[۱۲]. بخش چهارم، به انواع مختلف جامعهشناسی شناخت و گرایشها و دیدگاههای گوناگون آن اختصاص یافته و از طبقهبندی و معرفی انواع رویکردها و مکاتب فکری در جامعهشناسی شناخت سخن گفته است. نویسنده سه تقسیمبندی اصلی برای رویکردها ارائه کرده و بهطور خاص، نوع آلمانی جامعهشناسی شناخت و نوع آمریکایی آن را با ویژگیهای متمایز خود معرفی کرده است[۱۳]. علاوه بر این، به دیدگاههای مختلفی مانند جغرافیاگرایی، رویکرد تکنولوژیک، نظریههای فیزیولوژیکی و ماتریالیستی، نژادگرایی و نظریههای دیگر نیز اشاره شده[۱۴] و دو نظریه جامعهشناختی که یکی بر همبستگی اجتماعی و دیگری بر تغییرات تاریخی تمرکز دارد، مورد بررسی قرار گرفته است[۱۵]. این بخش با یک نتیجهگیری کلی از تنوع رویکردها به پایان میرسد[۱۶].
فصل دوم: این فصل، موضوعهای مربوط به پهنه جامعهشناسی شناخت و تعیین محتوای کلی این جامعهشناسی را شامل شده است[۱۷]. این فصل، به سه بخش اصلی تقسیم میشود و به بررسی موضوعات و محتوای کلی جامعهشناسی شناخت میپردازد. بخش اول، در مورد جامعهشناسی شناخت و رابطه آن با گرایشهای دیگر اندیشهای و جامعهشناختی است. نویسنده در این بخش به تعامل جامعهشناسی شناخت با تاریخگرایی و سایر گرایشهای فکری و جامعهشناختی اشاره کرده[۱۸]. سپس بر نظریههای مربوط به برگزیدگان و هوشمندان تأکید نموده و بهطور ویژه آرای کارل مانهایم در مورد روشنفکران، ایدئولوژی و آرمانشهر را تحلیل کرده است[۱۹]. این بخش، چگونگی تأثیر روابط اجتماعی و اقتصادی بر شکلگیری و تحول شناختها را بررسی کرده و به موضوع دگرگونی آرمانشناسیها در جامعه میپردازد[۲۰].
بخش دوم، به جامعهشناسی شناخت و ارتباط آن با جامعهشناسیهای دیگر اختصاص یافته است. این بخش، به رابطه جامعهشناسی شناخت با سایر رشتههای جامعهشناسی میپردازد. ارتباط با جامعهشناسی دین و تمدن بههمراه ذکر نمونههایی از نظریههای جامعهشناختی معرفت دینی[۲۱] و جامعهشناسی شناخت و تمدنشناسی و پیوند آنها به یکدیگر[۲۲]، بههمراه مباحثی درباره جامعهشناسی ادبیات و هنرها و رابطه آنها از مباحث این بخش است که نویسنده در آن به تأثیر متقابل ساختارهای اجتماعی، فرهنگها و ایدئولوژیها بر تولید و توزیع شناخت در این حوزهها اشاره میکند[۲۳]. بخش سوم، درباره طرز کار در جامعهشناسی شناخت و روشها و ملاکهای آن است. این بخش، به مبانی روششناختی و ملاکهای ارزیابی شناخت در جامعهشناسی شناخت اختصاص دارد و با درآمدی بر چگونگی ساخته شدن واقعیت اجتماعی و نقش جامعه در آن آغاز میشود[۲۴]. سپس به تعیین شناختها در جامعهشناسی شناخت و روشهای آن میپردازد و به نظریههای مختلف در این خصوص اشاره کرده و به بحث از طرز کار در جامعهشناسی شناخت و روشهای آن پرداخته است[۲۵]. در ادامه جامعهشناسی شناخت، نظریههای اجتماعی و فلسفه اجتماع و تاریخ مطرح شده و در آن از نظریههای اجتماعی و برد آنها و آزادی اندیشه انسان سخن به میان آمده است و در نهایت، به جامعهشناسی شناخت و فلسفه جامعه و تاریخ پرداخته شده و ارتباطات این رشته با مباحث فلسفی و تاریخی تحلیل میشود[۲۶].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص13 و 15
- ↑ ر.ک: همان، ص37
- ↑ ر.ک: پیشگفتار، ص9
- ↑ ر.ک: مقدمه، ص34-36
- ↑ ر.ک: متن کتاب، ص259
- ↑ ر.ک: همان، ص39
- ↑ ر.ک: همان، ص41-47
- ↑ ر.ک: همان، ص47-51
- ↑ ر.ک: همان، ص53
- ↑ ر.ک: همان، ص54-85
- ↑ ر.ک: همان، ص101-116
- ↑ ر.ک: همان، ص115-120
- ↑ ر.ک: همان، ص121-134
- ↑ ر.ک: همان، ص135-143
- ↑ ر.ک: همان، ص143-145
- ↑ ر.ک: همان، ص145-152
- ↑ ر.ک: همان، ص153
- ↑ ر.ک: همان، ص155-162
- ↑ ر.ک: همان، ص169-183
- ↑ ر.ک: همان، ص183-206
- ↑ ر.ک: همان، ص207-216
- ↑ ر.ک: همان، ص216-221
- ↑ ر.ک: همان، ص221- 230
- ↑ ر.ک: همان، ص231-237
- ↑ ر.ک: همان، ص237-255
- ↑ ر.ک: همان، ص255-257
منابع مقاله
پیشگفتار، مقدمه و متن کتاب.