الإنسان في نهجالبلاغة
الإنسان في نهج البلاغة، آخرین حلقه از «سلسلة في رحاب نهج البلاغة» است که زیر نظر "مكتبة الروضة الحيدرية" (کتابخانه روضه حیدریه) و توسط گروهی از نویسندگان تهیه و تدوین شده است.
| الإنسان في نهج البلاغة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مکتبة الروضة الحیدریة (نويسنده) علی بن ابی طالب (ع)، امام اول (نویسنده) |
| عنوانهای دیگر | نهج البلاغة. برگزیده |
| سال نشر | 1432ق - 2011م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | علی بن ابی طالب (ع)، امام اول، 23 قبل از هجرت - 40ق. نهج البلاغه - انسان (عرفان) |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | 8الف8الف 38/09 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
موضوع و هدف
موضوع اصلی کتاب، بررسی جایگاه و ابعاد وجودی انسان از منظر نهج البلاغه است. هدف این مجموعه، تبیین دیدگاه امام علی(ع) درباره انسان از مبدأ تا منتها در نهج البلاغه است.
ساختار و محتوا
کتاب، مشتمل است بر:
- تمهید: در این بخش دو آیه خلافت و امانت ذکر شده و از پیوند تنگاتنگ آن دو سخن به میان آمده است و نیز به موضوع کتاب اشاره شده است[۱].
- متن اصلی کتاب: مطالب اصلی کتاب در ذیل عناوینی کلی که هرکدام حاوی زیرعنوانهای متعدد هستند عرضه شده است؛ از جمله:
- خدا و انسان: در ذیل آن، به موضوع آفرینش انسان و شناخت آفریدگار (از راههای اعلام و آیات الهی، مشاهده قلوب، رجوع به ثقلین) و ایمان و اسلام و حجت الهی (عقل و انبیا و رسل) و... پرداخته شده است[۲].
- انسان و عبودیت: مشتمل است بر مطالبی همچون: عبودیت از ارکان اساسی خلقت است و دعوت به آن از مهمترین وظایف انبیا و رسل میباشد انسان با عبودیت، رضا و رضوان خدا را احراز میکند. معالم عبودیت، عبارت است از: عمل صالح، تقوا (با نتایجی همچون: نجات در دنیا و آخرت، فوز به بهشت، دوری از شبهات، تشویق و تحریص بر عمل، دوری از گناهان، غلبه بر شیطان و با موانعی همچون: خصومت، عدم حفظ زبان، حب دنیا، پیروی از شهوات و طمع)، ادای فرائض، ذکر، ترک گناهان و خطایا[۳].
- انسان و دنیا: مشتمل است بر مطالبی همچون: دنیا پلی است برای گذر، اتمام حجت در دنیا، ابتلا در دنیا، عبرت گرفتن از دنیا، مغرور شدن به دنیا (با نتایجی همچون: فراموش کردن خدا، ترک هدایت و بینات، تمسک به دنیا، فراموش کردن مرگ و غفلت)، اصناف مردم در دنیا[۴].
- انسان و محیط زیست: مشتمل است بر مسئولیت انسان در قبال محیط زیست و نیز مسئولیت وی در قبال حیوانات[۵].
- انسان و شیطان: مشتمل است بر مطالبی همچون: پرهیز انسان از مکر و نیرنگ شیطان، عصیان، اهداف شیطان، جنود شیطان، منافذ شیطان، راههای شیطان، رهایی یافتن از شیطان، عبرت گرفتن از عاقبت شیطان، حذر از شیطان و برائت جستن شیطان از انسان[۶].
- انسان وارونه: مشتمل است بر مطالبی همچون: وارونه گردیدن، نوعی بیماری نفسی است که عارض بر انسان میگردد و باعث تغییر و دگرگونی در موازین و طریقه اندیشیدن و سلوک وی میشود؛ پارهای از اسباب این بیماری عبارت است از: تغییر معالم دین و تحریف مبادی والای آن، ترک هدایت و بینات، ترک اصلاح نفس و...[۷].
- سرانجام ماجرا: مشتمل است بر یادآوری مرگ و آمادگی برای آن[۸].
خلاصه مطالب: کتاب به مفاهیمی مانند امانت الهی که انسان پذیرفت، درحالیکه آسمانها و زمین و کوهها از حمل آن سر باز زدند، میپردازد و بیانگر مسئولیت انسان در این زمینه است. همچنین به اهمیت شناخت نفس برای شناخت پروردگار اشاره دارد. یکی از محورهای اصلی کتاب، اهمیت عقل و جایگاه آن بهعنوان حجت الهی و وسیلهای برای درک حقایق است. همچنین به نقش پیامبران و رسولان الهی و جایگاه پیامبر اسلام(ص) و قرآن کریم و اهلبیت(ع) بهعنوان راهنمایان انسان پرداخته میشود. بخش مهمی از کتاب به ارتباط انسان با بندگی (عبودیت) و رفتار و سلوک او اختصاص دارد. در این بخش، بر عمل صالح، تقوا، دوری از شهوات و گناهان و راه رسیدن به نجات و سعادت در دنیا و آخرت و فوز به بهشت تأکید شده است. تعامل انسان با شیطان، بخش قابل توجه دیگری است که به نافرمانیهای انسان، اهداف و راههای نفوذ شیطان و چگونگی رهایی از وسوسههای او میپردازد. همچنین نگاه نهج البلاغه به دنیا و اینکه چگونه انسان باید از آن بهعنوان پل رسیدن به آخرت استفاده کند و نیز اهمیت عبرتگیری از دنیا و پرهیز از غفلت و اقسام مردم در مواجهه با دنیا، مورد بحث قرار میگیرد. یک فصل نیز به رابطه انسان با محیط زیست اختصاص دارد که نشاندهنده مسئولیت انسان در آبادانی و حفظ آن است. در نهایت، کتاب به مفهوم "انسان وارونه" یا منحرف میپردازد که به دلایل مختلف از مسیر حق خارج شده است و با "نهاية المطاف" (سرانجام ماجرا) که اشاره به مرگ و آمادگی برای آخرت دارد، به پایان میرسد.
پانویس
منابع مقاله
تمهید و متن کتاب.