مفاتیح الغیب (نسخه)
| مفاتیح الغیب | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (نویسنده)
خامنه‌ای، سید محمد (ناظر) حبیبی، نجفقلی (مصحح و مقدمه‌نويس) |
| ناشر | بنياد حکمت اسلامي صدرا |
| مکان نشر | ايران - تهران |
| سال نشر | 1386ش. |
| چاپ | چاپ يکم |
| شابک | 964-7472-83-8 |
| موضوع | تفاسير شيعه - قرن 11ق. تفاسير فلسفي - قرن 11ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /ص4م7 / 97 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
مفاتیح الغیب، عنوان اثری است به زبان عربی از صدرالدین محمد شیرازی (1050-979ق) معروف به ملاصدرا. كتاب حاضر، از آثار ارزنده فلسفه اسلامى است. مفاتيح الغیب را صدرالمتألهين، زمانى نوشت كه مبانى خويش را كاملاً محكم نموده بود؛ بدین‌جهت موردتوجه اهل ذوق قرار گرفته و اهل‌فن آن را بر بسيارى از كتب ديگر صدرالمتألهين ترجيح داده‌اند. بيشتر مسائل مربوط به معارف مبدأ و معاد، در اين رساله، مندرج است. ملاصدرا در اين كتاب، در صدد بيان مبدأ و معاد، اسرار و نكات عرفانى مستفاد از قرآن است كه در نوع خود مفيد مى‌باشد.
به جهت اینکه در نسخه مؤسسه مطالعات و تحقيقات فرهنگي. انجمن اسلامي حکمت و فلسفه ايران با حاشیه آقای علی نوری و تحقیق، تصحیح و مقدمه آقای محمد خواجوی، 1363، کتاب‌شناسی این اثر انجام گرفته است (مفاتيح الغيب (ملاصدرا)).
در این مجال فقط به بررسی نسخه می‌پردازیم.
کتاب مفاتیح الغیب پیش‌ازاین، یک‌بار همراه با تعلیقات الهیات شفا چاپ سنگی شده است و بار دیگر با تصحیح جناب آقای محمد خواجوی و مجدداً با ترجمه فارسی مشارالیه چاپ و منتشر شده است و اکنون بار دیگر در مجموعه آثار ملاصدرا در اختیار اهل فضل قرار می‌گیرد.
از مفاتیح الغیب چند نسخه خطی به دست آمده است. برخی ناقص است و معدودی از آنها چنان مغلوط است که ارزش مقابله نداشت؛ با لحاظ این موضوع، در تصحیح نسخه حاضر چهار نسخه انتخاب گردیده و متن کتاب بر اساس آنها تصحیح و تدوین شده است که از این قرار است:
- نسخه ش 1128 کتابخانه ملی ملک با رمز «آس 1» که به‌عنوان اصل تلقی شده و در متن، پایان هر صفحه آن با ستاره و در پاورقی شماره صفحه آن قید شده است. این نسخه را علم‌الهدی فرزند ملا محسن فیض کاشانی از روی نسخه مصنف استنساخ کرده است.
- نسخه ش 2711 کتابخانه ملی ملک با رمز «آس 2» که برخی صفحات آن حاوی حواشی ملا علی نوری با اسم «نوری» است.
- نسخه 1302 خطی میکروفیلم ش 7262 دانشگاه تهران با رمز «دا 1».
- نسخه شماره 164 امام‌جمعه کرمان کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با رمز «دا 2».[۱]
مصحح درباره تصحیح، ادامه می‌دهد: تصحیح متن به‌صورت گزینشی است و کلمات و عبارات ارجح در متن و اختلاف نسخ در پاورقی ذکر شده است. نهایت کوشش به عمل آمده است تا هم اطمینان حاصل شود که متن لااقل نزدیک به متن مصنف است و هم خواندن و فهمیدن آن برای خواننده آسان شود، تا حد مقدور تلاش لازم برای یافتن مآخذ کتاب به کار رفته است و حتی عبارات متن با مآخذ نیز مقابله شده و در پاورقی آمده است و از این لحاظ بر درستی عبارات متن اعتماد بیشتری حاصل شده است.[۲] مصحح، در ذکر مآخذ احادیث نیز دقت فراوان به عمل آمده و نکات مفیدی برای خواننده از سوابق و لواحق احادیث در پاورقی‌ها ذکر کرده است که به فهم درست متن کمک مؤثر خواهد کرد. همچنین نهایت سعیش را به کار برده تا حتی‌الامکان احادیث هم از منابع شیعه نقل شود و هم از منابع اهل سنت.[۳]
در پایان مقدمه، مصحح از خانواده خودش، ریاست عالی بنیاد حکمت اسلامی صدرا، آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای و سایر کارشناسان آن به‌ویژه دکتر مقصود محمدی، و خوانندگانی که به این اثر خواهند نگریست تشکر کرده است.[۴] فهرست‌های لازم در پایان کتاب تدارک شده است.
هم در نسخه حاضر که 2 جلدی است و در سال 1386 شمسی توسط انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا در تهران چاپ شده و هم در نسخه‌ای که یک‌جلدی و در سال 1363 به تحقیق محمد خواجوی توسط مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران چاپ شده، مقدمه مصحح در معرفی کتاب و نویسنده کافی و وافی است با این تفاوت که در نسخه انجمن حکمت (1363 ش.) محمد خواجوی مقدمه مصحح را به زبان عربی نگاشته است.[۵] و در نسخه حاضر که با اشراف سید محمد خامنه‌ای چاپ شده، نجفقلی حبیبی که کار تصحیح و تحقیق کتاب را انجام داده، مقدمه آن را به زبان فارسی نگاشته است.[۶] و اینکه مقدمه محمد خواجوی پرحجم‌تر از مقدمه حبیبی است.
در هر دو نسخه، فهرست مطالب در ابتدای اثر ذکر شده است. صفحاتی از نسخ خطی مورداستفاده برای تصحیح در نسخه حاضر در پایان مقدمه مصحح در صفحات چهل‌ودو تا چهل‌وپنج کتاب، آمده است. تعلیقات نسخه انتشارات انجمن حکمت در سال 1363 ش. همان تعلیقات ملا علی نوری است و به نظر می‌رسد نسخه حاضر (انتشارات بنیاد اسلامی صدرا 1386 ش.)، از لحاظ پاورقی‌ها غنی‌تر و پرحجم‌تر از نسخه مذکور (انتشارات انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، 1363 ش.) است.
ترجمه‌ای از مفاتیح الغیب صدرالمتألهین با عنوان مفاتیح الغیب (کلید رازهای قرآن) به قلم محمد خواجوی به فارسی سلیس و روان صورت گرفته و با مقدمه علی عابدی شاهرودی به چاپ رسیده است. این ترجمه توسط انتشارات مولی در سال 1387 ش. / 1403 ق. در تهران چاپ شده است.
لازم به یا‌دآوری است که: کتاب دیگری با عنوان مفاتیح الغیب، از فخر رازی نوشته شده که عنوان دیگرش تفسیر کبیر فخر رازی است و نباید با مفاتیح الغیب ملاصدرا اشتباه شود.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه و متن کتاب.
- شیرازی، صدرالدین محمد (ملاصدرا)، مفاتیح الغیب، با تعلیقات ملاعلی نوری و تصحیح و مقدمه محمد خواجوی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، تهران، چاپ اول مرداد 1363 ش.
- شیرازی، صدرالدین محمد (ملاصدرا)، ترجمه مفاتیح الغیب (کلید رازهای قرآن)، ترجمه و تحقیق محمد خواجوی، با مقدمه علی عابدی شاهرودی، انتشارات مولی، تهران، 1378 ش. / 1430 ق.