دیوان خلاق المعانی ابوالفضل کمالالدین اسماعیل اصفهانی
| دیوان خلاق المعانی ابو الفضل کمال الدین اسمعیل اصفهانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کمالالدین اسماعیل، اس‍م‍اع‍ی‍ل‌ب‍ن م‍ح‍م‍د (نويسنده) بحرالعلومی، حسین (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | با مقدمه و حواشی و تعلیقات و فهرست‌ها، به انضمام رسالة القوس |
| ناشر | كتابفروشى دهخدا |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1348ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 7ق. - نثر فارسی - قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR5286/د9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دیوان خلاق المعانی ابوالفضل کمالالدین اسماعیل اصفهانی، مجموعه اشعار کمالالدین اسماعیل اصفهانی، معروف به خلاق المعانی (متوفی دوم جمادی‌الاول ۶۳۵ق) است که با مقدمه، حواشی، تعلیقات و فهرست‌ها، به‌انضمام «رسالة القوس»، به اهتمام حسین بحرالعلومی، منتشر شده است.
اهمیت اثر حاضر، جدا از اینکه به قدرت طبع و نیروی شاعری سراینده آن مربوط می‌شود، بیشتر به جایگاه زمانی و مکانی شاعر نامدار آن برمی‌گردد که توانست شعر فارسی را در‌حالی‌که از ویرانه‌های خراسان مهاجرت کرده بود و در شرق، میهنی تازه یافت و سبک عراقی جلوه‌گاه آن گشت، پذیرا شود[۱].
این شاعر که در قصیده و قطعه به سبک و شیوه انوری و در اخلاقیات و تحولات فکری به آیین سنایی نزدیک شده است، توانست بر پایه تحولات فکری و اجتماعی عصر خویش که رنگی از جغرافیای محل زیست شاعر نیز با خود داشت، به شیوه شاعری‌اش رنگ و لعاب تازه‌ای بدهد و ازاین‌رو می‌توان او را در زمره کسانی دانست که در متحول ساختن و تکامل بخشیدن به شعر فارسی در قرن ششم نقشی اساسی دارند[۲].
جای شگفتی نیست اگر همه ویژگی‌های زبانی سبک شعر خراسانی از رودکی تا انوری در دیوان کمالالدین یافت شود. انواع مختصات زبانی (آوایی، لغوی و نحوی) که در دیوان‌های دوره سبک خراسانی با بسامد زیاد و فراوان به چشم می‌آید، در شعر او هم هست[۳].
فراوانی قالب‌های ادبی در دیوان حاضر به شرح زیر است: قصیده 142 مورد، مثنوی 2 مورد، غزل 160 مورد، قطعه 368 مورد و ترکیب‌بند 16 مورد. هرچند نسبت به روزگار این شاعر اصفهانی - آغاز قرن هفتم - تعداد قصاید او زیاد می‌نماید، اما با توجه به اینکه عمده حیات شعری او متعلق به قرن ششم است می‌توان این تعداد به نسبت زیاد را توجیه کرد[۴].
غزل‌های کمالالدین، گرچه تعدادشان کمتر از غزل‌های شاعران هم‌عصر نظیر انوری است، اما پختگی و روانی بیشتری دارند. غزل کمالالدین درست حد واسط میان انوری و سعدی است و اوست که دست‌مایه نخستین انوری در غزل را بازپیراست و به سعدی سپرد تا به دست او غزل غنایی و عاشقانه فارسی شکل کامل و جاوید به خود بگیرد[۵].
پانویس
منابع مقاله