دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهل‌بيت رسول‌الله علیه و عليهم افضل السلام
| دعائم الإسلام و ذکر الحلال و الحرام و القضایا و الأحکام عن اهل‌بیت رسول‌الله علیه و علیهم افضل السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فیضی، آصف (مصحح) ابن حیون، نعمان بن محمد (نویسنده) |
| ناشر | دار المعارف |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1383 ق یا 1963 م |
| چاپ | 2 |
| موضوع | فقه اسماعیلیه - قرن 4ق. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | BP 184/4 /الف2د7 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
دعائم الإسلام و ذكر الحلال و الحرام و القضايا و الأحكام عن اهل‌بيت رسول‌الله علیه و عليهم افضل السلام اثر ابوحنيفه، نعمان بن محمد بن منصور بن احمد بن حَيُّون تميمى مغربى.
ابن حيون (259 - 363 هجرى)، از دانشمندان قرن چهارم و از فقهاى بزرگ اسماعيليه مى‌باشد.
اين كتاب از مهم‌ترين و قديمى‌ترين منابع فقهى و عقيدتى فرقه اسماعيليه به شمار مى‌آيد و حكام فاطمى آن را معتبرترين كتاب قانونى خود معرفى نموده و بر تمام سرزمين‌هاى تحت نفوذ خود عمل به آن را لازم شمرده بودند.
انگيزه نگارش
مؤلف اين كتاب خود از بنيان‌گذاران فرقه اسماعيليه به شمار مى‌آيد و از نزدیک ان خلفاى فاطميه در مصر است.از اين جهت مؤلف در صدد نگارش كتابى برآمد كه مبانى عقيدتى و فقهى اسماعيليه را بيان نمايد تا مورد استفاده و اطلاع عموم قرار گيرد.به همين جهت اين كتاب از معتبرترين منابع قوانين اسماعيليه به شمار مى‌آيد.
شيوه نگارش
بخش اول كتاب با مباحث عقيدتى آغاز مى‌گردد و به بيان ايمان و تعريف آن و فرق ميان اسلام و ايمان و لزوم اعتقاد به امامت و پيروى از آن در اعتقادات و اجراى دستورات مى‌پردازد و نظريه اسماعيليه درباره ولايت و اين كه ولايت فقط دوست داشتن اهل‌بيت نيست بلكه اطاعت كامل در برابر دستورات آنان نيز لازم است را مطرح مى‌نمايد.
در بخش‌هاى ديگر كتاب، فقه اسماعيليه مطرح شده و مانند ديگر كتاب‌هاى فقهى شيعه به بررسى احكام شرعى مى‌پردازد.
عناوين كتاب
دعائم الاسلام از دو بخش تشكيل شده است:
بخش اول: در عبادات است و شامل 7 كتاب مى‌شود مانند: ولايت، طهارت، نماز، زكات، روزه، حج و جهاد.
بخش دوم: در معاملات، كه شامل 25 كتاب مى‌شود مانند: معاملات، نذر و...، خوردنى‌ها و آشاميدنى‌ها، طب، شكار، احكام سربريدن، احكام ازدواج و طلاق و عتق، هديه، وصيت و ارث، ديات و حدود، سرقت، ارتداد، غصب، عاريه، احكام قضاوت و...
اعتبار كتاب
- برخى از علما و فقهاى شيعه مانند: علامه مجلسى، شيخ حر عاملى، محدث نورى، آقا بزرگ تهرانى، شيخ عباس قمى و سيد بحر العلوم اين كتاب را معتبر دانسته و مؤلف آن را نيز شيعه دوازده امامى مى‌دانند كه در دوران خود تقيه مى‌كرده و عقايد حقه را مخفيانه در بخش‌هاى مختلف كتاب خود آورده.روايات اين كتاب را نيز موافق با روايات ديگر روات شيعه مى‌دانند.
- بعضى ديگر مانند:ابن شهر آشوب و صاحب جامع الروات، مؤلف آن را شيعه نمى‌دانند ولى كتاب وى را كتاب خوبى مى‌دانند.
- گروه سوم نه كتاب را معتبر مى‌دانند و نه مؤلف آن را مانند: صاحب جواهر.
سخن بزرگان
علامه مجلسى درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «بيشتر روايات اين كتاب موافق با رواياتى است كه در كتاب‌هاى روايتى مشهور شيعه وجود دارد ولى مؤلف اين كتاب از ائمه بعد از امام جعفر صادق عليه‌السلام روايتى نقل نمى‌كند و دليل آن هم ترس از خلفاى اسماعيلى بوده ولى در پوشش تقيه حرف حق را فرموده است و اين را با دقت و تعمق در كتاب مى‌توان فهميد.»
سخن شيخ عباس قمى
شيخ عباس قمى درباره اين كتاب مى‌فرمايد: «كتاب دعائم الاسلام معروف است و در آن كتاب ردهايى بر ابوحنيفه نعمان بن ثابت و مالك و شافعى و غير ايشان از علماى عامه نوشته.كتاب دعائم كتاب نيكويى است مگر اين كه مؤلف آن از ترس خلفاى اسماعيليه در تقيه حركت مى‌كرد.»
نسخه‌هاى كتاب
- نسخه‌اى به خط حسن بن ادريس بن على كه تاريخ نگارش آن 989 هجرى مى‌باشد.
- نسخه‌اى به خط عبدالله ميان بهايى فرزند ملا شيخ حسن كه تاريخ نگارش آن 1107 هجرى مى‌باشد.
- نسخه‌اى به خط ولى محمد بن ملا لقمان كه تاريخ نگارش آن 1144 مى‌باشد.