أعلام المهندسين في الإسلام

أعلام المهندسين في الإسلام
أعلام المهندسين في الإسلام
پدیدآوران	تیمور، احمد (نویسنده)
ناشر	دار الآفاق العربية
مکان نشر	مصر - قاهره
سال نشر	1422ق. = 2001م.
چاپ	چاپ اول
شابک	‎977-344-006-0
موضوع	دانشمندان اسلامي - سرگذشت نامه علوم اسلامي - تاريخ
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ت‎‏9‎‏الف‎‏6 / 141 ‏Q‎‏ ‏
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

أعلام المهندسين في الإسلام، اثر احمد تیمور پاشا، رساله مختصری است پیرامون شرح‌ حال بعضی از اعلام مهندسین پس از اسلام که به زبان عربی و در دوران معاصر نوشته شده است.

بیشتر مطالب این کتاب اولین بار در سال 1921 در مجله «الهندسة» در مصر چاپ شده است ^[۱].

ساختار

کتاب با دو مقدمه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در شش قسمت، مرتب شده است.

نویسنده در ابتدا، به بیان شرح‌حال‌ها، به‌صورت بسیار مختصر و موجز پرداخته و در انتهای کتاب، اصلاحات مربوط به فن مهندسی را توضیح داده است.

گزارش محتوا

در مقدمه اول، به اهمیت کتاب اشاره گردیده^[۲] و در مقدمه نویسنده، موضوع کتاب، تشریح شده است^[۳]. نویسنده در این اثر، به گردآوری شرح ‌حال و اخبار مهندسین عرب در عصر اسلامی پرداخته و به دلیل اضطراب اخبار و مشخص نبودن تاریخ دقیق دوران جاهلیت، متعرض آن دوران نگردیده است^[۴].

در قسمت اول، به ذکر شرح ‌حال 107 تن پرداخته شده که اولین آن‌ها، عمر وادی می‌باشد که از قدیمی‌ترین مهندسین اسلامی بوده و یاقوت در «معجم البدان» از او به‌عنوان برده عثمان بن عفان، یاد کرده است^[۵]. از دیگر افراد مذکور در کتاب، می‌توان از اعلام زیر یاد کرد: عبدالله بن محرز از مهندسین قرن دوم هجری در بغداد^[۶]؛ حجاج بن یوسف که در ترسیم نقشه مهندسی بغداد نقش داشت^[۷]؛ محمد، احمد و حسن فرزندان موسی که در دوران مأمون می‌زیسته و در علم نجوم نیز تبحر داشتند ^[۸]؛ عباس علی بن سعید که اهل فلک‌شناسی و ساخت آلات رصد نیز بود ^[۹]؛ یحیی بن منصور حکیم از مهندسین و منجمین دوران مأمون^[۱۰]؛ ابراهیم بن سنان بن ثابت صابئی حرانی که عالم به انواع علوم بوده که بارزترین آن‌ها، علم هندسه است^[۱۱]؛ جعفر بن علی بن محمد مکی که کتابی در هندسه نوشته است^[۱۲] و...

نویسنده در قسمت دوم، به بررسی مختصر فن تصویرگری نزد اعراب و جایگاه آن پرداخته و به اشعار عرب در این زمینه، اشاره نموده است^[۱۳].

در سومین قسمت، به شرح ‌حال عرب‌هایی پرداخته شده که صاحب صناعات تصویرگری، روغن‌گیری، نقشه‌کشی و جواهرسازی بوده‌اند. از جمله این افراد، عبارتند از: احمد بن علی مصری که رسام بود^[۱۴]؛ احمد بن یوسف بن هلال حلبی جواهرساز^[۱۵]؛ ابوتجزأه جواد بن سلیمان بن غالب لخمی استاد نقش و رسم هیاکل مدور^[۱۶]؛ شعیب بن محمد بن جعفر تونسی استاد تذهیب و طلاکاری ^[۱۷]؛ محمد بن علی بن عمر، معروف به شمس‌الدین دهان^[۱۸] و...

در قسمت چهارم، به تعریف و تشریح اصطلاحات هندسی مورد کاربرد در امر ساختمان‌سازی و ابنیه پرداخته شده است. از جمله این اصطلاحات، عبارتند از: بالطن؛ المثابه؛ رحبه؛ اسکبه؛ المضرب؛ القصاب؛ الحائط؛ المکربه؛ الکبه؛ المنقبه؛ الحانوت؛ الفخت و...^[۱۹]

در قسمت پنجم، به تشریح اصطلاحات مربوط به معادن و سنگ‌های قیمتی پرداخته شده است؛ اصطلاحاتی همچون: زریاب؛ تجاب؛ قطعه؛ صلب؛ صامت؛ لکاث؛ قلعی؛ فهر؛ ندره؛ نضر؛ نضار؛ بلنط؛ مغناطیس؛ حصیم؛ سخم، قار؛ زمرد؛ آلومنیوم و نیکل^[۲۰]

در آخرین قسمت کتاب، به تعریف اصطلاحات مربوط به ارباب حرف و صناعات مرتبط با مهندسی پرداخته شده است که از جمله آن‌ها می‌توان از: مهندس؛ منشی؛ فینق؛ آسی؛ رسم؛ عدار؛ بحّار؛ ربان؛ صیقبانی؛ رسام؛ نقاش؛ کیماری؛ هاجری؛ واشی؛ قصار؛ کیمیایی؛ صفار و... نام برد^[۲۱]

از جمله ویژگی‌های کتاب، اختصار مطالب و درعین‌حال، توضیح دقیق و فنی اصطلاحات مذکور در آن می‌باشد.

وضعیت کتاب

فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است. در پاورقی‌ها، علاوه بر ذکر منابع ^[۲۲]، به توضیح و تشریح برخی از لغات و کلمات متن پرداخته شده است^[۲۳]

پانويس

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.

وابسته‌ها

[1] ر.ک: مقدمه، ص6

[2] ر.ک: مقدمه اول، ص5-‌9

[3] ر.ک: مقدمه دوم، ص11-‌14

[4] ر.ک: همان، ص11

[5] ر.ک: متن کتاب، ص15

[6] ر.ک: همان

[7] ر.ک: همان، ص16

[8] ر.ک: همان، ص17

[9] ر.ک: همان، ص19

[10] ر.ک: همان، ص20

[11] ر.ک: همان

[12] ر.ک: همان، ص21

[13] ر.ک: همان، ص65-‌69

[14] ر.ک: همان، ص71

[15] ر.ک: همان

[16] ر.ک: همان، ص72

[17] ر.ک: همان

[18] ر.ک: همان، ص76

[19] ر.ک: همان، ص77-‌93

[20] ر.ک: همان، ص95-‌97

[21] ر.ک: همان، ص99-‌106

[22] ر.ک: پاورقی، ص28

[23] ر.ک: همان، ص26

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]