جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان)
| جامع التواریخ (تاریخ اسماعیلیان) | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | رشیدالدین فضل‌الله (نویسنده) روشن، محمد (مصحح) |
| ناشر | مرکز پژوهشی ميراث مکتوب |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1387 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-8700-50-3 |
| موضوع | ایران - تاریخ - اسماعیلیان، 483 - 654ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DSR 855 /ر5ج2 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
جامع التواريخ (تاريخ اسماعيليان)، نوشته رشيدالدين فضل‌الله همدانى، تصحيح محمد روشن.
رشيدالدين، نویسنده اين كتاب در دوره جانشين و برادر غازان‌خان؛ يعنى سلطان محمد اولجايتو (خوبنده/خدابنده)، فرمان يافت كه تاريخى عمومى بنويسد و او نوشتن جامع‌التواريخ را آغاز كرد و پس از پنجاه سال به پايانش رساند. تاريخ اسماعيليان، بخشى از اين كتاب است كه سرگذشت فاطميان مصر و رفيقان صبّاحى را در بردارد و از اسطوره‌ها و داستان‌هاى اين قوم (فرقه) انباشته است. اين اثر را از ديد درستى و استوارى، سودمندترين بخش جامع التواريخ مى‌توان برشمرد.
ساختار
اين اثر، دو بخش دارد: «ذر ذكر دولت خلفاى علويه طاهره مهديه» و «در تاريخ طايفه نزاريان و داعيان ايشان». هر يك از اين بخش‌ها با مقدمه‌اى آغاز و از آن پس، گزارش‌هاى تاريخى عرضه مى‌شود. بخش نخست، چهارده عنوان (فصل) و بخش دوم سيزده عنوان در بردارد.
نویسنده براى نوشتن اين بخش از كتاب بزرگ خود، افزون بر تاريخ جوينى از آثار گوناگونى سود برده و با توجه به نثر آن، مى‌توان گمان زد كه منشى همه باب‌ها و فصل‌ها يك تن نبوده، بلكه هر بخشى را كسى نوشته است. اگرچه رشيدالدين در نوشتن اين كتاب از دستياران و فضلاى بسيارى كمك گرفت، شايد بتوان گفت كه علت مهم‌تر ناهم‌گونى فصل‌هاى اين بخش (اسماعيليان و فاطميان و نزاريان)؛ نقل مطالب از كتاب‌هاى گوناگون و بازتابنده نثر آنها است. براى نمونه، بخش اواخر اسماعيليه و حركت هلاكو براى فتح قلاع، از جهانگشاى جوينى اقتباس شده است. خود نویسنده نيز بارها با عبارت «العهده على الراوى»، بدين نكته اشاره مى‌كند.
گزارش محتوا
برپايه درون‌مايه جهانگشاى عطاملك جوينى، او مطالب فراوانى را از نوشته‌هاى اسماعيليان و رفيقان در كتابخانه الموت برگرفته و در جاى جاى اثر خود به تحريف و توهين به آنان پرداخته، اما خواجه رشيدالدين بى‌طرفانه ناسزاهاى مورخان رسمى اهل سنت را ناديده گرفته و بر پايه كتاب‌هايى كه بدان‌ها دسترس داشته، از نوشته‌هاى دوست‌داران و پيروان اسماعيلى؛ مانند دستور المنجمين و... بهره گرفته است.
مصحح كتاب در مقدمه خود اطلاعاتى درباره جايگاه اين كتاب در ميان اثر سترگ رشيدالدين عرضه مى‌كند و با گزارش بسيار كوتاهى درباره پيشينه و روند پيدايى و رشد اسماعيليان به ويژه در ايران، به عرضه اطلاعات نسخه‌شناختى اين اثر مى‌پردازد. هفت عكس از نسخه اساس مصحح محترم نيز در آستانه كتاب وجود دارد. شرح نسخه بدل‌ها، واژه‌نامه و نمايه آيات قرآن، عبارت‌هاى عربى (تازى)، شعرهاى فارسى و عربى و نام‌هاى جاى‌ها و كسان و...، در نيمه دوم كتاب گنجانده شده‌اند.
منابع مقاله
متن كتاب.
پيش‌گفتار مصحح كتاب.
ضيايى، مهدى (خرداد 1383)، «زبان و بيان جامع‌التواريخ رشيدى»، كيهان فرهنگى، شماره 212.