تفاسير صوفية غير منشورة
| تفاسير صوفية غير منشورة: غير منشوره، جمع و تحقيق و تعليق | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | فجاري، مختار (نویسنده) |
| ناشر | عالم الکتب الحديث |
| مکان نشر | اردن - اربد |
| سال نشر | 1431ق. = 2010م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| شابک | 978-9957-70-200-7 |
| موضوع | تفاسير عرفاني |
| زبان | عربي |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | /ف3ت7 / 100 BP |
تفاسير صوفية غير منشورة اثر دکتر مختار فجاری، مجموعه‌ای از سه کتاب است، که دو کتاب اول آن، تفسیر حلاج و تفسیر جنید از تفاسیر متصوفه و تفسیر صریح قرآن است. و کتاب سوم مفتاح الباب المقفّل لفهم القرآن المنزل تألیف فخرالدین حیرالی (متوفای 637 یا 638ق) از مفسران صوفی مالکی، که در آن به تنظیم اصول کلی تفسیری پرداخته و این تفسیر ایشان در حکم اصول و قواعد تفسیر قرآن در نزد صوفیه است.
بین دو کتاب اول و کتاب سوم تفاوت صوری وجود دارد، که نقطه شروع ما در این مطالعه مقدماتی خواهد بود.
اولین جنبه این اختلاف زمانی است. این که تفسیر حلاج و جنید هر دو در نیمه دوم قرن سوم هجری شکل گرفتند، کتاب مفتاح الباب القفل در سه قرن بعد از آنها شکل گرفت، یعنی در قرن ششم.
جنبه دوم تفاوت مکانی یا جغرافیایی. حلاج و جنید هر دو متعلق به مشرق (عراق) هستند در حالی که حیرالی متعلق به مغرب و به ویژه اندلس است.
جنبه سوم اختلاف جوهری است و در کار جمع آوری و تحقیق و متعلق به نوع خطاب است.
دو تفسیر اول در سنت شفاهی ایجاد شد و قبل از آنکه نوشتن به عنوان یک سیستم خطابی کامل در آید، در صورتی که کتاب مفتاح الباب القفل توسط یک ذهن مکتوب تمام عیار شکل گرفت.
به بیان دیگر در دو کتاب اول متونی فرضی هستند، زیرا بعدا نوشته شدند و با همان محدودیتهایی مواجه هستند که گفتارهای شفاهی کهن مانند شعر پیش از اسلام و خطابات و قرآن با آن مواجه هستند، اما وضعیت کتاب مفتاح الباب القفل به دلیل این‌که متن آن فرضی نیست، متفاوت است.
از نکات بدیع تفسیر حرالی وضع قواعدی نو در فهم قرآن و روش تدبری او ضمن بهره‌مندی از معارف فلسفی، کلامی، فقهی و اخلاقی در تفسیر قرآن می‌باشد. روش تفسیری او چنان است که آیات را به زیبایی کنار هم قرار داده، آنها را با یکدیگر مرتبط ساخته و در این زمینه به نظر می‌رسد آرای بدیعی را ارائه کرده است. وی بیش از هر چیز از ادبیات عرب و عقلیات، یاری جسته و در موارد لزوم از سبب نزول و علوم دیگر نیز در تبیین آیات بهره گرفته است.
پانویس