تفسیر القاضي عبدالجبار المعتزلي
| تفسير القاضي عبدالجبار المعتزلي: التفسير المسمي التفسير الکبير، او "المحيط" | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | قاضی عبدالجبار بن احمد (نویسنده)
نبها، خضر محمد (گردآورنده) سيد، رضوان (مقدمه نويس) |
| ناشر | دار الکتب العلمية |
| مکان نشر | لبنان - بيروت |
| سال نشر | 2009م. |
| چاپ | چاپ يکم |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | /ق2ت7 / 93/5 BP |
تفسیر القاضي عبدالجبار المعتزلي، اثر قاضی عبدالجبار بن احمد اسدآبادی (متوفای 415ق) فقیه شافعی، متکلم معتزلی در تفسیر ترتیبی قرآن، این کتاب توسط خضر محمد نبها، گردآوری و تحقیق شده است.
قاضی عبدالجبار در تفسیر و مباحث قرآنی چندین تألیف داشته است که از آن میان کتاب متشابه القرآن و تنزیه القرآن عن المطاعن و نیز کتاب اعجاز القرآن به ما رسیده است.[۱] اما تفسیر کاملی از قرآن در صد جلد به نام «المحیط» و «کبیر» نیز نوشته است، که حاکم جشمی (متوفای 494ق)، و قاضی ابوبکر بن عربی به صراحت اعلام کرده‌اند که در صد جلد و با نام المحیط بوده است و این که ابن عربی آن را در خزانه مدرسه نظامیه شهر بغداد دیده و مطالعه کرده است. گرچه ابن عربی ادعا کرده، قاضی عبدالجبار تفسیرش را از روی تفسیر کبیر ابوالحسن اشعری (320ق) - که مختزن نام داشت و در 500 جلد نگاشته بود - گرفته است، و صاحب بن عباد به نیرنگ و حیله کتاب اشعری را در خزانه دارالخلیفه بغداد به آتش سوزانیده است.[۲]
گرچه این کتاب به دنبال بیان درستی و یا نادرستی این کلام و ادعا نیست، آنچه مهم است آن است که قاضی عبدالجبار کتابی در تفسیر قرآن داشته که در صد جلد نگاشته بود.
همچنین عبدالجبار معتزلی کتاب دیگری در تفسیر قرآن دارد، که نام آن «فرائد القرآن و ادلته» بوده است. گرچه هیچ کدام از شاگردانی که از محضر او استفاده کرده‌اند و یا کتابهای او را شمارش کرده‌اند به این کتاب اشاره نکرده‌اند، اما این تفسیر تا قرن هفتم هجری موجود بوده، زیرا ابن طاووس (متوفاى 664ق) در کتابش سعدالسود للنفوس از آن با ذکر مشخصات کامل نویسنده و جلد و صفحه کتاب یاد کرده است.
در هر صورت دکتر خضر محمد نبها، با کنار هم قرار دادن و مرتب نمودن بخشها و قطعاتی که از این دو کتاب تفسیری قاضی عبدالجبار در لابه لای کتابها باقی مانده و چینش آنها به‌ترتیب سوره‌های قرآنی، سعی در احیای آن نموده است.
پانویس
منابع مقاله
- مقدمه کتاب