محقق سبزواری، محمدباقر
| نام | محقق سبزواری، محمدباقر بن محمدمومن |
|---|---|
| نام‌های دیگر | خراسانی سبزواری، محمد باقر بن محمد م‍وم‍ن
سبزواری، محمد باقر بن محمد م‍وم‍ن ش‍ری‍ف سبزواری، محمد باقر بن محمد م‍وم‍ن محقق خراسانی، محمد باقر بن محمد م‍وم‍ن محمدباقر سبزواری خراسانی |
| نام پدر | محمّد مؤمن سبزوارى |
| متولد | 1017ق |
| محل تولد | روستای نامِن از توابع سبزوار |
| رحلت | 1090 ق |
| اساتید | مير فندرسكى
قاضى معزّ حيدر على اصفهانى حسين على تسترى علاّمه محمدتقى مجلسى |
| برخی آثار | ذخیرة المعاد في شرح الإرشاد
كفاية الفقه: المشتهر بكفاية الاحكام |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00778AUTHORCODE |
محمدباقر بن محمدمؤمن خراسانی سبزواری (1017-1090) فقيه، حكيم و متكلم و اهل سبزوار بوده است،
ولادت
محمد باقر فرزند محمّد مؤمن خراسانی مشهور محقّق سبزواری در ۱۰۱۷ق در روستای نامِن از توابع سبزوار زاده شد.
مهاجرت به اصفهان
پس از درگذشت پدرش به اصفهان آمد و در آنجا سکونت گزید. سبزواری در دوران زندگی خود با چهار تن از حاکمان صفوی معاصر بوده و بیشترین دوران زندگی سیاسی وی در دوره سلطنت شاه عبّاس دوم و شاه صفی بوده است. حاکمان معاصر سبزواری عبارتند از:
- شاه عباس اول (۱۰۳۸ـ۹۹۶ق)؛
- شاه صفی اول (۱۰۵۲ـ۱۰۳۸ق)؛
- شاه عباس دوم (۱۰۷۷ـ۱۰۵۲ق)؛
- شاه سلیمان اول یا شاه صفی دوم (۱۱۰۵ـ۱۰۷۷ق)؛
در دوران شاه عباس دوم، محقق سبزواری منصب شیخ الاسلامی و امامت جمعه اصفهان را پذیرفت و از جانب شاه عباس دوم تدریس در مدرسه ملا عبدالله شوشتری به وی واگذار شد.
وی همیشه در جهت اصلاح شاه عباس دوم بوده و مسائلی را به او گوشزد می‌‌‌کرده است و خواهان اصلاح آنها می‌‌‌شده که از جمله آنها می‌‌‌توان به دو امر اشاره کرد:
- تقاضای توبه شاه: وی همیشه شاه عباس دوم را توصیه به توبه می‌‌‌کرد؛ چون توبه شاه باعث توبه هزاران نفر دیگر می‌‌‌شد. او درباره قبول توبه می‌‌‌گوید: اگر کسی تمام عمر کافر باشد یا مشغول به انواع معاصی و ذنوب شود و در نفس آخر اسلام آورد یا از همه گناهان توبه کند، خدای عزوجل می‌‌‌آمرزد و بی‌حساب به بهشت می‌‌‌برد.
- منع شاه عباس دوم از شرابخواری: سبزواری از شاه عباس دوم می‌‌‌خواهد که شرب خمر و لهو و لعب و لذات را ترک کند؛ زیرا این عوامل سبب ظهور فساد و باعث زوال و اختلال در امور جامعه می‌‌‌شود. وی به ممنوعیت شرعی و عقاب اخروی شرب خمر اشاره می‌‌‌کند، امراض دنیایی آن را نیز یادآور می‌‌‌شود، به این که بیشتر حاکمان قبل به سبب آفت شراب هلاک شده بودند.
اساتید
برخى از اساتيد و مشايخ روايت سبزوارى عبارتند از:
- مير فندرسكى؛
- قاضى معزّ؛
- حيدر على اصفهانى؛
- حسين على تسترى؛
- علاّمه محمدتقى مجلسى؛
- نورالدين على بن حسين بن أبى الحسن عاملى،
- برادر صاحب مدارك؛
- مير شرف‌الدين على بن حجّت شولستانى؛
- یحيى بن حسن يزدى؛
- مقصود بن زين‌العابدين استرآبادى
- حسين بن حيدر كركى.
این فقیه بزرگ و سیاستمدار شایسته، شاگردان بزرگی را به عالم اسلام تقدیم نمود که برخی از آنها عبارتند از:
- محقق خوانساری (۱۰۹۹ـ۱۰۱۹ق)؛ وی حسین بن جمال‌الدین محمد خوانساری، شوهرخواهر محقق سبزواری است که تألیفات بسیار دارد و از شاگردان برجسته محقق سبزواری است.
- سید عبدالحسین حسینی خاتون‌آبادی. (۱۱۰۵ـ۱۰۳۹ق)
- ملا محمد بن عبدالفتاح تنکابنی مشهور به سراب. (متوفی ۱۱۲۴ق)؛ محقق سبزواری در سال (۱۰۸۱ هـ.ق) به وی اجازه نقل روایت داده است.
- میر محمدصالح خاتون‌آبادی؛ وی فرزند عبدالواسع خاتون‌آبادی اصفهانی و داماد علامه مجلسی است.
- محمد شفیع بن فرج گیلانی؛ محقق سبزواری در سال (۱۰۸۵ق) به وی اجازه نقل حدیث داده است. کتاب البداء از آثار او است.
- میرزا عبدالله افندی اصفهانی؛ وی صاحب کتاب ریاض العلماء و حیاض الفضلاء است.
- محمد صالح بیابانکی؛ محقق سبزواری در سال (۱۰۷۴ق) به وی اجازه نقل حدیث داده است.
- عبدالله اردبیلی.
وفات
او در هشتم ربيع الأوّل 1090 از دنيا رفته است؛جنازه‌اش از اصفهان به مشهد مقدّس حمل و در مدرسۀ ميرزا جعفر به خاک سپرده شد.
آثار
محقق سبزوارى آثار سودمندى دارد كه برخى از آنها عبارتند از:
- ذخيرة المعاد في شرح الارشاد
- اين اثر شرحى است بر ارشاد الأذهان علاّمۀ حلّى تا پايان بحث حجّ.
- الكفاية كه از آن به كفاية الأحكام، كفاية المعتقد، كفاية المعتمد، كفاية المقتصد و كفاية الفقه تعبير مى‌شود و شامل ابواب فقه بجز حدود و قصاص و ديات است، اين دو كتاب چاپ سنگى شده است.
- حاشيۀ الهيّات شفاء، كه با تصحيح سيّد جلال‌الدين آشتيانى،ضمن منتخباتى از آثار حكماى الهى ايران(ج 2، ص 493-556) در تهران به چاپ رسيده است.
- روضة الأنوار در شيوۀ فرمانروايى و اخلاق حكومتى، كه سال 1285ق در چاپخانۀ عليقلى قاجار در 349 صفحه به چاپ رسيده(فهرست کتاب‌هاى فارسى مشار، ج 2، ص 2704) و در كتاب دين و سياست در دورۀ صفوى 203-212، نوشتۀ رسول جعفريان معرّفى شده است.
- المقالة المختصرة، دربارۀ نماز و روزه به زبان فارسى.
- مفاتيح النجاة در دعا.
- رسالة في الغسل.
- رسالة في صلاة الجمعة، عربى.
- رسالۀ نماز جمعه، فارسى.
- شرح مجسطى، ناتمام.
- حاشيه بر شرح اشارات.
- حواشى بر مسالك الأفهام شهيد ثانى قدس‌سرّه.
- رسالۀ مقدمۀ واجب.
- رساله‌اى در فضيلت متعه.
- رساله‌اى در قرائت و تجويد.
- روضة الفلاح سليمانى، در دعا و به زبان فارسى.
- شرح توحيد صدوق.
- رسالة في اختيار الساعات.
- الخلافيه، دربارۀ اختلاف نظر فقها.
- شرح زبدة الاصول شيخ بهايى.
- رسالة في شبهة الاستلزام.
- شرح حديث برّ الوالدين.
- العقائد الجامعة.
- رسالة في تحريم الغناء.
مرحوم سيد مصلح‌الدين مهدوى آثار محقّق سبزوارى را به چهل عدد رسانده و براى هر كدام از اين آثار توضيحاتى ذكر كرده است.[1]
منابع مقاله
خاندان شيخ الإسلام اصفهان، ص 88-100.