ابن فهد حلی، احمد بن محمد
جمال‌الدين، ابوالعباس، احمد بن محمد بن فهد اسدى حلى (۷۵۷-۸۴۱ق)، یکی از بزرگترین فقیهان و محدثان و علمای امامیه در قرن هشتم و نهم هجری می‌باشد، بهترين معرف مقامات باطنى او، آثار و تأليفات باقى مانده از اوست كه حكايت از مقامات باطنى و معنوى او مى‌نمايد. گر چه ابن فهد در علوم مختلف از جمله فقه و تاريخ و كلام و غير اينها تأليفاتى دارد، اما نام او تداعى كنندۀ عرفان وسير و سلوك و زهد و تقوا است و بيشتر به‌اين صفات شهرت دارد و در یک نظر سريع به نوشته‌هاى او نيز این مطلب به خوبى مشاهده مى‌گردد. مهمترین کتاب او عدة الداعي و نجاح الساعي است که در موضوع دعا و سیر و سلوک نگاشته شده است.
| نام | ابن فهد حلی، احمد بن محمد |
|---|---|
| نام‌های دیگر | ابن فهد حلی، ج‍م‍ال‌ال‍دی‍ن ابوالعباس احمد بن ش‍م‍س‌ال‍دی‍ن محمد
حلی، احمد بن محمد حلی اس‍دی، احمد بن محمد |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 757 هجرى |
| محل تولد | دقیقا مشخص نیست (احتمالا حله) |
| رحلت | 841 ق-کربلا |
| اساتید | فاضل مقداد سيورى، شيخ على بن خازن فقيه حائرى، سيد بهاءالدين على بن عبدالكريم نيلى، ابن متوج بحرانى |
| برخی آثار | آداب الداعي، أسرار الصلاة، مصباح المبتدي و هداية المهتدي |
| کد مؤلف | AUTHORCODE00110AUTHORCODE |
ولادت
در سال 757 متولد شد. زادگاه ابن فهد به درستی معلوم نیست، اما همین مقدار روشن است که زمانی در حلّه اقامت داشته و در مدرسه زینیه به تدریس مشغول بوده است. همچنین او بخشی از عمر خود را در کربلا سپری کرده است.
تحصیلات
پس از فراگیری خواندن و نوشتن به حوزه علمیه حله رفته و تحصیل علوم اسلامی را شروع کرد.
اساتيد
مشايخ حديث و اساتيد فقهى او عبارتند از:
- فاضل مقداد سيورى
- شيخ على بن خازن فقيه حائرى
- سيد بهاءالدين على بن عبدالكريم نيلى
- ابن متوج بحرانى
و...
شاگردان
از جمله پرورش يافتگان محضر نورانى ابن فهد هستند:
- شيخ على بن هلال جزائرى
- فقيه نامى شيعه، ابن العشرة كروانى عاملى
- شيخ على بن عبدالعالى كركى
- شيخ عبدالسمیع حلى، صاحب کتاب تحفة الطالبين في أصول‌الدين
- سيد محمد بن فلاّح موسوى
- شيخ محمد بن طى عاملى، مؤلف کتاب مسائل ابن طى
كلام بزرگان
صاحب روضات الجنات در شرح زندگى او مى‌نویسد:
«عالم عارف پر از اسرار، كاشف اسرار فضائل، جمال‌الدين ابوالعباس احمد بن شمس‌الدين محمد بن فهد اسدى حلى، در اثر شهرت و اعتبار، بى‌نياز از توصيف و تعريف مى‌باشد.
وى جامع معقول و منقول، فروع و اصول ظاهرى و باطنى و علم و عمل است. او از شاگردان شهيد اول و فخر المحققين مى‌باشد...»
مناظره با اهل سنت
او در مناظره و بحث تبحر و توانايى كامل داشت و با برخى از پيروان فقه اهل سنت به ویژه در مورد مسأله امامت و رهبرى گفتگوهایى انجام داد و بر جمع كثيرى از علماى مذاهب اهل سنت غلبه يافت.
در سال ۸۴۰ق از طرف حکمران بغداد، اسپند میرزا برای مناظره با علمای اهل سنت به بغداد دعوت شد. مجلس مناظره بر پاشد و ابن فهد و عالمان شیعی در یک طرف و بزرگان اهل سنت در طرف دیگر به بحث نشستند. این مناظره‌ها پس از جدالی حسّاس در حضور سلطان پایان رفت و ابن فهد حلی توانست در اثبات حقانیت تشیع حکمران بغداد را اقناع کند. بدین ترتیب اسپند میرزا حاکم بغداد مذهب شیعه را اختیار کرده، سکه به نام دوازده امام (ع) زد و مذهب شیعه را مذهب رسمی حوزه حکمرانی‌اش قرار داد.
وفات
ابن فهد حلى - قدس‌سره - پس از یک عمر پر بركت و سرشار از تلاش خستگى ناپذير در راه معشوق و معبود و سير و سياحت روحى، در سال 841 هجرى و در سن 84 سالگى در كربلاى معلى به رحمت ايزدى پيوست.
بنا به گفته خوانساری مدفنش در کربلا کنارِ خیمه‌گاه واقع شده است
آثار
- آداب الداعي
- استخراج الحوادث و بعض الوقايع المستقبلة من كلام أمیر المؤمنين عليه‌السلام فيما أنشأه في صفين بعد شهادة عمار بن ياسر، در این کتاب برخى از اسرار علوم غريبه مانند خروج چنگيز و پديد آمدن اسماعيل صفوى از كلمات معجزه آمیز علی عليه‌السلام استنباط و استخراج شده است.
- أسرار الصلاة
- تاريخ الأئمة عليهم‌السلام
- التحرير، در فقه
- التحصين في صفات العارفين من العزلة و الخمول بالأسانيد المتلقاة عن آل الرسول عليهم‌السلام
- ترجمة الصلاة، در بيان معانى، اقوال، افعال و فوائد نماز
- تعيين ساعات الليل و تشخيصها بمنازل القمر
- عدة الداعي و نجاح الساعي
- مصباح المبتدي و هداية المهتدي
- المقتصر في شرح إرشاد الأذهان
- الموجز الهادي
- المهذب البارع في شرح المختصر النافع
- الموجز الحاوی و كتب و رساله‌هاى ديگر.