الأمثال
| نام کتاب | الأمثال |
|---|---|
| نام‌های دیگر کتاب | کتاب الأمثال |
| پدیدآورندگان | عبدالتواب، رمضان (محقق)
مورج سدوسی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | PJA 2522 /م8الف8 |
| موضوع | ضرب المثلهای عربی |
| ناشر | دار النهضة العربية |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1983 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10182AUTOMATIONCODE |
الأمثال، كتابى است به زبان عربى، تأليف ابوفيد مؤرج بن عمرو سدوسى، در موضوع امثال و حِكَم يا سخنان پندآميز و عبرت‌انگيز رايج ميان مردم.
درباره زمان تأليف كتاب، اطلاعى در دست نيست.
اين كتاب، از آن رو داراى اهميت است كه جزء قديمى‌ترين كتاب‌هايى كه بعد از كتاب مفضل بن محمد بن يعلى ضبى، در موضوع أمثال به دست ما رسيده، محسوب مى‌گردد. هم‌چنين مباحث لغوى كتاب، از نظر اهل لغت، باارزش است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر مقدمه‌اى به قلم محقق، دكتر رمضان عبدالتواب و همانند ديگر آثار نگاشته شده در زمان‌هاى قديم، فاقد نظم و ترتيب خاص است و به شأن صدور ضرب‌المثل‌ها توجهى نشده است. مؤلف، تنها به گردآورى تعدادى مثل رايج و ارائه توضيحى كوتاه درباره آنها پرداخته است. كتاب، مشتمل بر 104 مثل است، اما محقق، در بخش«زيادات فى النسخة الخطية»، شش فقره ديگر كه مشتمل بر اشعار و تفسيرهاى لغوى است و در بخش«زيادات من المراجع»، هفت مَثَل ديگر را كه ساير منابع، از مؤرج نقل كرده‌اند، به كتاب افزوده است.
گزارش محتوا
عرب‌ها هيچ سخنى را بدون ضرب‌المثل ادا نمى‌كردند، ازاين‌رو، سخت به تدوين مجموعه‌هاى امثال همت گماشتند و در آثار بى‌شمار خود به شرح، تفسير و ريشه‌يابى آنها پرداختند، چنان‌كه در هيچ شاخه‌اى از ادبيات عرب به اندازه امثال، با حجم وسيعى از تأليفات مواجه نمى‌شويم.
تلاش‌هاى جدى براى تدوين مجموعه‌هاى امثال، از قرن دوم هجرى آغاز شد؛ چه، با گسترش فرهنگ عربى، گنجينه امثال وسعت بيشترى يافته بود. كهن‌ترين اثر موجود از اين قرن، از آنِ مفضل ضبى است. در ميان معاصران مفضل، مؤرج سدوسى نيز به نگارش امثال پرداخت. منش مؤرج كه خود لغوى است، بر شرح ضرب‌المثل‌ها نيز حاكم است. اهتمام فراوان وى، به تفسير ضرب‌المثل‌ها گاه او را از پرداختن به موضوع اصلى دور مى‌سازد. مؤرج، به شواهد شعرى فراوان استشهاد مى‌كند و تلاش دارد تا براى داستان‌ها و اساطير خود گوينده‌اى بيابد.
وضعيت كتاب
نسخه حاضر در برنامه، مشتمل بر پاورقى‌هايى به قلم محقق و فهرست‌هاى ذيل مى‌باشد:
فهرست آيات قرآنى، احاديث نبوى، امثال و اقوال عرب، لغات، قافيه‌ها (اشعار)، اعلام، قبايل، اماكن و نيز منابع تحقيق.
منابع مقاله
- مقدمه محقق؛
- ملا ابراهيمى، عزت، دايرة المعارف بزرگ اسلامى، ج 10، ص 195؛
- متن كتاب؛
- ذاكرى، مصطفى، فرهنگ آثار ايرانى - اسلامى، ج 1، ص 320.