رساله تحقيق البحران
| نام کتاب | رساله تحقیق البحران |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | دهلوی، رحمه الله (نويسنده)
اصفهانی، محمدمهدی (مقدمه نويس) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | R 128/3 /م8ر5 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دانشگاه علوم پزشكی ايران، موسسه مطالعات تاريخ پزشکی، طب اسلامی و مکمل |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1383 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12535AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
«تحقيق البحران» تألیف حكيم احمد خان دهلوى، رساله‌اى مختصر و فارسى پيرامون بحران است. موضوع بحران در سير بيمارى، موضوعى بسيار مهم و سرنوشت‌سازى در طب قديم است؛ زيرا بحران در حقيقت پيدايش يك تغيير بزرگ و غيرعادى در سير بيمارى است كه پيش آگهى درمان بيمارى يا احتمالاً در جهت مخالف آن وقوع مرگ بيمار است.
اين اثر بنا به قول پروفسور حكيم نير واسطى، در سال 1207ق تأليف و به حاكم ولايت كارناتيك هندوستان -يعنى محمد على خان بهادر- پيش كش شده است.
نويسنده در مقدمه كتاب انگيزه نگارش اين كتاب را، كاستى اين بخش در آثار حكيم گرانقدر محمد اكبر شاه ارزانى بيان مى‌كند.
ساختار
كتاب در ضمن يك مقدمه و هفت فصل و يك خاتمه تدوين شده است. نويسنده به شيوه‌اى نوين و روان با استفاده از منابع معتبر و استناد به اقوال پزشكان مشهور به تحرير مبحث بحران پرداخته است.
گزارش محتوا
نويسنده در مقدمه به تعريف بحران پرداخته است. در فصول كتاب نيز به ترتيب مطالب زير مورد بررسى قرار گرفته است: 1- نشانه‌هاى بحران؛ 2- اسباب وقوع بحران (كه در آن راجع به تأثير گردش ماه بر ارگانيسم آدمى توضيح داده است) و روزهاى وقوع بحران در هر ماه ذكر شده است؛ 3- شدت و ضعف بحران در روزهاى وقوع بحران در طول ماه؛4- ايام واقع در وسط آن ايام؛5-روزهاى ديگرى كه احتمالاً خارج از روزهاى مشخص شده از هر ماه به عنوان ايام بحران است، ليكن داراى اثرات مثبت يا منفى بر سير بيمارى است؛6- ايام انذار (بيم دادن)؛ 7- ارتباط ايام بحران با بيمارى‌هاى حاد و مزمن.
در خاتمه كتاب نيز مطالب متفرقه مرتبط با بحران را توضيح داده است.
مؤلف در اين اثر از جالینوس (تحقيق البحران، ص2)، قرشى (همان، ص3)، نفيس کرمانى (همان، ص13)، بقراط (همان، ص15)، اركاغانيس (همان، ص15)، ابن سينا (همان، ص17) مطالبى را نقل مى‌كند.
در كنار اين افراد، نقل‌قول‌هايى هم بدون انتساب به شخصى خاص ديده مى‌شود. از سوى ديگر اين رساله تنها نقل اقوال نيست، بلكه تجزيه و تحليل اقوال نيز در آن فراوان به چشم مى‌خورد.
مطالعه اين رساله علاوه بر فوائد علمى‌اى كه در آن به چشم مى‌خورد، بازگوكننده سطح علمى دانش طب در دوران متأخر و معاصر است.
وضعيت كتاب
رساله تحقيق البحران در سال 1950م توسط دانشگاه مدرس هندوستان به چاپ رسيده است. اصل اين رساله را مرحوم حكيم عبدالقادر احمد مقابله و تصحيح نموده و افست آن را موسسه مطالعات تاريخ پزشكى، طب اسلامى و مكمل دانشگاه علوم پزشكى ايران در تيرماه سال 1383 در 25 صفحه با ديباچه‌اى از دكتر محمد مهدى اصفهانى منتشر نموده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب