مباحث في التفسير الموضوعي
| نام کتاب | مباحث فی التفسیر الموضوعی |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | مسلم، مصطفی (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 91/5 /م5م2 |
| موضوع | تفاسیر (سوره کهف)
تفسیر - فن تفسیر موضوعی - تحقیق قرآن - قصهها - تحقیق |
| ناشر | دار القلم |
| مکان نشر | دمشق - سوریه |
| سال نشر | 1426 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE10498AUTOMATIONCODE |
معرفى كتاب
مباحث في التفسير الموضوعى نوشته دكتر مصطفى مسلم كتابى است كه به بيان مطالبى دربارۀ يكى از روشهاى تفسير قرآن به نام تفسير موضوعى مى‌پردازد.تفسير موضوعى روشى است براى تبيين يك موضوع با ملاحظۀ آيات هم موضوع و هم مضمون و نه هماهنگ با ترتيب و تنظيم موجود در قرآن.در اين روش، مفسر آيات مختلف دربارۀ يك موضوع را در كنار يكديگر قرار مى‌دهد و با جمع‌بندى و تحليل آنها ديدگاه قرآن را در آن باره تبيين مى‌كند.
نويسنده در اين كتاب ابتدا به تعريف، خاستگاه، تحولات، گونه‌ها و اهميت اين نوع از تفسير مى‌پردازد.وى خاستگاه اين نوع از تفسير را در تفسير قرآن به قرآن كه از زمان خود پيامبر اكرم(ص)رايج شده است مى‌داند، هرچند اصطلاح«تفسير موضوعى» تفسيرى است كه در قرن چهاردهم هجرى رواج يافته است.
در معرفى گونه‌ها و انواع تفسير موضوعى نويسنده سه گونه را معرفى مى‌كند:
گونۀ اول:مفسر لفظى از الفاظ قرآن را انتخاب نموده سپس آياتى را كه اين واژه يا مشتقاتش در آنها وجود دارد جمع‌آورى نموده و سپس از خلال استعمال اين الفاظ در قرآن كريم به مدلول آنها دست يابد.آثارى كه در غريب القرآن و اشباه و نظائر نوشته شده‌اند از اين قبيل‌اند.
گونه دوم:موضوعى معيّن از خلال سوره‌ها توسط مفسر انتخاب مى‌شود، سپس آيات مرتبط با آن موضوع گردآورى شده و پس از جمع‌آورى آيات و تسلط يافتن به تفسير آنها مفسر توان استنباط عناصر موضوع را از خلال آيات كريمه دارا خواهد شد.از اين‌رو بين عناصر موضوع نظم و نسق ايجاد مى‌كند و از پرداختن به امور جزئى نظير بحث قرائات، وجوه اعراب و نكات بلاغى،جز به مقدارى كه بر موضوع مورد نظر پرتوى بيفكند، دورى مى‌گزيند.اين همان نوع از تفسير موضوعى است كه نزد اهل فن مشهور است
گونه سوم:شبيه گونه دوم است جز از اين جهت كه دائرة آن محدودتر است چراكه در آن از هدف اساسى تنها يك سوره بحث مى‌شود و همان هدف محور تفسير موضوعى قرار مى‌گيرد.
روشهاى بحث در تفسير موضوعى، ارتباط تفسير موضوعى با ساير انواع تفسير، ارتباط علم مناسبات بين آيات و سور با تفسير موضوعى، تعريف لغوى و اصطلاحى علم مناسبات و اهميت آن و نيز ديدگاه عالمان در اين‌باره، مهمترين آثارى كه در زمينۀ اين علم نگاشته شده است، انواع مناسبات موجود در يك سوره، انواع مناسبات موجود بين سوره‌ها و بين دو سورۀ كنار هم نظير مناسبت بين ابتداء سوره و خاتمۀ سورۀ قبل از آن و مناسبت مضمون هرسوره با ماقبل خود در ادامه نويسنده بصورت تطبيقى به تفسير موضوعى دو موضوع ذيل مى‌پردازد:
«الألوهية من خلال آيات القرآن الكريم» و «القيم في ضوء سورة الكهف» موضوع اول را با روش دوم از روشهاى تفسير موضوعى و موضوع دوم را با روش سوم، مورد تفسير قرار مى‌دهد.
ساختار كتاب
كتاب مشتمل بر يك مقدمه از مؤلف و پنج بخش ذيل و يك خاتمه مى‌باشد:
بخش اول:التفسير الموضوعى(تعريفه-نشأته-تطوره-الوانه-أهميته). اين بخش شامل يك مقدمه و عناوين ذيل مى‌باشد:
نبذة تاريخية عن نشوء علم التفسير و تطوره و مكانة التفسير الموضوعي. تعريف التفسير الموضوعى، نشأة التفسير الموضوعى، الوان التفسير الموضوعي و اهمية التفسير الموضوعي.
بخش دوم:مناهج البحث في التفسير الموضوعي، شامل عناوين:منهج البحث في تفسير موضوع من خلال القرآن، منهج البحث في التفسير الموضوعي لسورة واحدة، التفسير الموضوعى لسورة قرآنية و صلة التفسير الموضوعي بالانواع الاخرى من التفسير مى‌باشد.
بخش سوم:علم المناسبات و التفسير الموضوعي، شامل مباحثى چون:تعريف علم المناسبات،أهمية علم المناسبات و موقف العلماء منه،ظهور علم المناسبات و اهم المؤلفات فيه و...مى‌باشد.
بخش چهارم:مثال تطبيقى على موضوع من خلال القرآن الكريم «الالوهية من خلال الآيات القرآن الكريم».
بخش پنجم:مثال تطبيقى:تفسير سورة تفسيرا موضوعيا «القيم في ضوء سورة الكهف». فهرست آيات، احاديث و آثار، اعلام، مراجع و مطالب كتاب در پايان كتاب ذكر شده است.
نسخه‌شناسى
اين كتاب به قلم استاد دكتر مصطفى مسلم نگارش يافته و در قطع وزيرى با جلد شوميز در 373 صفحه در سال 1426ق از سوى انتشارات «دار القلم» دمشق براى چهارمين بار به چاپ رسيده است.
منابع
- بهاءالدين خرمشاهى، دانشنامه قرآن،ج اول،ص 640
- متن كتاب
پیوندها
مطالعه کتاب مباحث فی التفسیر الموضوعی در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور