الدر المنثور من المأثور و غير المأثور
| نام کتاب | الدر المنثور من المأثور و غیر المأثور |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | شیخ علی کبیر، علی بن محمد (نويسنده)
ابراهیمی، منصور (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 135 /س2د4* |
| موضوع | احادیث احکام - قرن 11ق.
احادیث شیعه - قرن 11ق. |
| ناشر | المرکز العالي للعلوم و الثقافه الاسلامية |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1433 هـ.ق |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE31480AUTOMATIONCODE |
معرفى اجمالى
الدر المنثور من المأثور و غير المأثور، توسط شيخ على بن محمد بن حسن بن زين‌الدين عاملى اصفهانى، معروف به «شيخ على كبير» (متوفى 1103ق)، با موضوع احاديث شيعه، به زبان عربى تأليف شده است. نسخه حاضر با تحقيق منصور ابراهيمى منتشر گرديده است.
ساختار
كتاب، مشتمل بر سه جلد است كه جلد اول مشتمل بر مقدمه محقق و مؤلف و احاديث و مطالب مختلفى است كه با شماره تفكيك شده است. در دو جلد ديگر نيز احاديث و موضوعات با شماره در ضمن عناوينى مانند: «حديث»، «مسئلة» و «رسالة» ذكر شده است.
گزارش محتوا
محقق اثر در مقدمه‌اش بر كتاب، محتويات كتاب را بيان كرده است كه به‌اختصار ارائه مى‌شود:
- شرح احاديث مشكل ائمه اطهار(ع): در عبارات برخى از احاديثى كه از اهل‌بيت(ع) به دست ما رسيده است، مشكلاتى به نظر مى‌رسد؛ به‌گونه‌اى كه برخى افراد غير متخصص، مضامين آنها را مخالف تعاليم دينى مى‌پندارند. مؤلف با تعبيرات كوتاه در رفع مشكلاتى كه از بعضى روايات ظاهر مى‌شود اقدام كرده است. از جمله اين روايات است: «لو علم أبوذر ما في قلب سلمان لقتله» يا «الشقي شقي في بطن أمه و السعيد سعيد في بطن أمه». بخش اعظمى از كتاب به شرح و بيان معناى اين‌گونه روايات اختصاص يافته است .[۱]
- تفسير بعضى آيات با بيان عبارات بعضى مفسرين: مؤلف در بعضى از مباحث كتاب در شرح و تحليل برخى آيات، نگاه جديد و تفسير خاصى از بعضى آيات قرآنى ارائه مى‌دهد؛ به‌عنوان مثال، در آيه 67 سوره نحل «تتخذون منه سكراً» در اثناى تبيين آيه در توضيح معناى كلمه «سَكَراً»، اين‌گونه عمل كرده و به‌تفصيل مباحثى را توضيح داده است. همان‌گونه كه برخى آراء تفسيرى را تحت عنوان: «توضيح و شرح عبارات مفسرين» ذكر كرده و غالباً توضيح عبارات به تفسير «أنوار التنزيل» قاضى بيضاوى بازمى‌گردد .[۲]
- حل بعضى از معضلات موجود در نصوص فقهى و غير آن: از متن بعضى كتب، وجود مشكلات و دشوارى‌هايى آشكار مى‌شود كه مانع از فهم مطلب و دستيابى به مقصود نويسنده خواهد شد؛ به‌گونه‌اى كه متن، خواننده را از مقصود نويسنده دور مى‌كند. بنابراين نويسنده كتاب با قلم رسا و ديد نافذ خود راه‌حل‌هايى را كه در برخى كتب - و به‌ويژه در منابع معتبر فقهى - ذكر شده، ارائه كرده است .[۳]
- نقل بعضى از نصوص مهم ادبى، تاريخى و علمى: نويسنده تعدادى از رساله‌هاى علمى و ادبى را به‌صورت كامل آورده است. خود نويسنده، توضيح روشنى از دليل ذكر اين رساله‌ها ارائه نكرده است. ممكن است به دليل اهميت اين رساله‌ها يا اهميت نويسنده آنها و يا در دسترس علما و عموم مردم نبودن آنها، آورده باشد .[۴]
- نقل بعضى وقايع مهم و اثر تاريخى آنها: نويسنده در اين كتاب، مقاطع و گزيده‌هايى از وقايع و حوادث تاريخى مهم را نقل كرده است. همچنان‌كه از تأثيرات و انعكاسات آنها هم خبر مى‌دهد. از جمله اين وقايع تاريخى، وارد شدن برخى از شخصيت‌هاى اسلامى - پس از شهادت امام على(ع) - بر معاويه در زمان حكومت اوست كه ايستادن آنها با شجاعت و هشيارى در برابر معاويه به‌اضافه زيبايى و نفوذ كلام آنها در سخن گفتن در مقام دفاع از امام على(ع) و عدالت و حكمت و امامت الهى او، حكايت از آن دارد كه از چشمه يقين و ايمان جوشيده است .[۵] گاه نيز شرح حال بعضى از علما و حكما و موثقين از اهل علم و ادب ارائه شده است .[۶]
- نقد برخى انديشه‌هاى منحرف و تضعيف عوامل رشد و تقويت آنها: زمان حيات مؤلف در اصفهان - اواخر عهد دولت صفويه - مصادف با ظهور افكار انحرافى بوده است كه «افكار اخبارى منحرف» و «تصوف و فرق صوفيه» از مهم‌ترين اين افكار بوده‌اند. نويسنده، معتقد است كه اين دو تفكر، از تفكرات منحرف مغاير با شيوه اهل‌بيت(ع) بوده است و در جاهاى متعددى از كتاب به نقد اين دو تفكر پرداخته است .[۷]
وضعيت كتاب
محقق كتاب در پاورقى‌هاى كتاب، اختلاف نسخ، آدرس آيات و روايات و توضيح برخى الفاظ و عبارات را ذكر كرده است. پاورقى‌هاى مؤلف نيز با عبارت «منه» يا «منه رحمه الله» و مانند آن مشخص شده است.
فهرست مطالب هريك از جلدها در ابتداى آن و در انتهاى جلد سوم فهارس آيات، احاديث، اشعار، معصومين(ع)، اعلام، فرق و مذاهب، جماعات و قبايل، اماكن، كتب و مصادر تحقيق آمده است.
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.