رفیع لنبانی، عبدالعزیز بن مسعود
| رفیع لنبانی، عبدالعزیز بن مسعود | |
|---|---|
 | |
| نام پدر | مسعود |
| ولادت | احتمالا 550ق |
| محل تولد | لنبان، یکی از قرای اصفهان |
| رحلت | 630 تا 639ق |
| طول عمر | هفتاد سال |
| اطلاعات علمی | |
| برخی آثار | دیوان رفیع‌الدین لنبانی |
عبدالعزیز بن مسعود رفیع (رفیع‌الدین) لنبانی (احتمالا 550- 630 تا 639ق) از شاعران فارسى و عربى‌سراى قرن ششم در عراق عجم است.
درباره رفیع‌الدین لنبانی، تذكرهنویسانی نظیر عوفی و دولتشاه مطلب قابل توجهی درباره او ننوشتهاند و گروهی دیگر از جمله واله داغستانی، آذر بیگدلی و رضا قلیخان هدایت، همان مطالب قدیم را به عین یا با تغییری در عبارت نقل كردهاند.
اطلاعات اندکی پیرامون زندگانی وی وجود دارد و برخی صاحب‌نظران این قلت اطلاعات را نتیجه وفات شاعر در عنفوان جوانی دانستهاند و گروهی دیگر علت آن را در كمبود نسخ دیوان او خلاصه كردهاند[۱].
ولادت
در قرن هفتم، قزوینى‌نامه عربى رفیع به صدرالدین را كه در انشاء و ترسل نشان از زبردستى دارد، عیناً در «آثارالبلاد» ذكر كرده و چون آثار چندانى از رفیع باقى نمانده است، این نامه ارزشى خاص دارد. بنابراین در 580ق، زمان درگذشت صدرالدین خجندى، رفیع بایست مردى كارآزموده مى‌بوده و اگر در آن زمان دست كم سى سال داشته است، تولد او باید حدود 550ق بوده باشد[۲].
زادگاه و معاصرین
آنچه از مجموع اقوال پراكنده و مختصر تذكرهنویسان درباره لنبانی در دست است، حاكی از آن است كه وی یكی از سخنوران اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم است که مولد و زادگاه او لنبان، یکی از قرای اصفهان و در جهت غربی اصفهان بوده است[۳].
رفیع‌الدین مسعود از معاصران کمال اسماعیل اصفهانی و نجیب‌الدین جرفادقانی و خواجه جمال‌الدین عبدالرزاق بود و مانند پدرش، رفیع‌الدین عبدالعزیز، از شاعران وابسته به دستگاه آل خجند. خجندیان در آن روزها پیشوایی شافعیان اصفهان را بر عهده داشتند و بیشتر آنان اهل فضل و ادب بودند. ازجملۀ کارهای
آنان تأسیس کتابخانه‌ای بود که در روزگار خود محلّ رجوع و استفادۀ طالب علمان بود. امروزه هم در اصفهان خیابانی به نام «خیابان آل خجند» موسوم و مشهور است.
تحصیلات
رفیع‌الدین لنبانی ازجمله کسانی است كه احتمالاً در نظاميّۀ اصفهان كه مخصوص شافعيان بود، متون عربی را به خوبی خوانده و در ادبیّات عرب مهارتی یافته بود. نامه‌ای که او به شیخ شهاب‌الدّين عمر سهروردى (متوفای 632ق)، صاحب عوارف المعارف، نوشته است واخيراً پیدا شده، از قدرت و مهارتش در زبان و ادبیّات عربی حکایت دارد. مجموعۀ اشعار استادانه او نیز در عینِ اندک شماربودن، غیر از فواید تاریخی، از نظر اشتمال بر بعضی از آئین‌ها و امثال ناب و کهن فارسی، گنجینه‌ای از واژگان تازۀ عصری است و مانند بسیاری از آثار پیشاز مغول، مجموعه‌ای پرمایه است که خوانندگان علاقه‌مند ارزشهای آن را درخواهند یافت.
وفات
بر اساس حکایتی که در دانشنامه جهان اسلام آمده بعضی از تذکره‌نویسان به اشتباه گفته‌اند که رفیع در جوانی از دنیا رفته است. در حالی‌که در دیوان فارسی رفیع لنبانی اشعاری در مدح اتابک ابوبکر بن سعد دیده می‌شود و نشان می‌دهد که رفیع سالها پس از آن واقعه زنده بوده است. سال وفات او به احتمال زیاد 630ق است و اگر حدود 550ق به دنیا آمده باشد، به هنگام مرگ نزدیک به هفتاد سال داشته است[۴].
آثار
رفیع دو دیوان یکی شامل اشعار فارسی و دیگری اشعار عربی داشته است. دیوان فارسی او متشکل از قصیده، قطعه و چند غزل کوتاه یا تغزل و مقداری رباعی و معدودی ترکیب‌بند، بالغ بر 1642 بیت، به اهتمام تقی بینش، منتشر گردیده است.
یک نسخه خطی قدیم از حدود دوهزار بیت عربی او در اختیار وحید دستگردی بوده است که امروز نمی‌دانیم کجاست.
در خصوص شیوه سخنوری و قریحه و طبع وقاد او گفته‌اند: رفیع‌الدین شاعری کامل و سخندانی فاضل بوده است[۵].
پانویس
منابع مقاله
- کوپا، فاطمه، «سحبان ثانی: مضامین شعری و شیوه شاعری رفیع الدین لبنانی»، پیک نور، زمستان، 1384، شماره 12، ص103-118.
- رشنوزاده، بابک، دانشنامه جهان اسلام، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرةالمعارف اسلامی، چاپ اول، 1394.