واژهنامه توصیفی ایرانشناسی
واژهنامه توصیفی ایرانشناسی | |
---|---|
پدیدآوران | طاحونی، پوران (نویسنده) |
ناشر | بنیاد ایران شناسی |
مکان نشر | تهران |
سال نشر | ۱۳۹۶ش |
شابک | 7-3-97442-600-978 |
کد کنگره | |
واژهنامه توصیفی ایرانشناسی تألیف دکتر پوران طاحونی، عضو هیئت علمی بنیاد ایرانشناسی؛ نگرش باسته به مقولهی ایرانشناسی و درک مفاهیم اساسی در این دانش سترگ، ضرورتی است که اینک بیش از پیش باید بدان پرداخته شود؛ چرا که مناظر و مزایای گشوده شده در برابر روی پژوهشگران ایرانشناسی، گذشته از رهاورد ارزشمند پژوهش های ایرانیان و غیر ایرانیان، گاه به دلیل کثر آراء و اقوال ناسره و غالبا برگرفته از برداشت های ناصواب مربوط به عدم شناخت از فرهنگ و تمدن بی مثال ایرانی خالی از نقصان نمی باشد. در این مجال، تألیف و تدوین واژه نامه توصیفی ایرانشناسی که نتیجه تحقیق مستمر و صرف سالها پژوهش در موضوعات، اسناد و مدارک گوناگون بوده است؛ صورت گرفته و ارائه می گردد.
گزارش محتوا
ایران شناسی یا مطالعات ایرانی از شاخههای دانش خاورشناسی است و به مجموعهای از مطالعات منظم و علمی وجوه گوناگون تاریخ، فرهنگ و تمدن ایران اطلاق میشود. تاریخ دانش ایران شناسی همچون دیگر شاخههای خاورشناسی، به تاریخ روابط غرب با شرق باز می گردد. برای آشنایی با دانش ایران شناسی، نگاهی اجمالی به تاریخ دانش خاورشناسی، ضروری است. اصطلاح جغرافیای شرق، در طول تاریخ به دلایل سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، دچار تغییر در مفهوم و قلمرو جغرافیایی شده است. دنیای مقابل یونان و روم، سرزمینهای شرق دریای مدیترانه، دنیای اسلام، شرق مرموز، سرزمین هند، سرزمینهای مستعمره، قلمرو دولت عثمانی، شمال آفریق، دنیای غیر اروپایی و ...، تنها برخی از مفاهیم و حدود شرق، در بازههای زمانی گوناگون است. واژهی اوریانتالیسم (شرق شناسی یا خاورشناسی) در سال 1779 میلادی به زبان انگلیسی و بیست سال بعد به زبان فرانسوی راه یافت. در سال 1838، فرهنگستان فرانسه به آن رسمیت بخشید. بر خلاف واژه، جریان خاورشناسی در مفهوم «پژوهش و شناخت دانشها و آداب و رسوم مردم خاورزمین» سابقهای بسیار طولانی دارد. تاریخ اولین نوشتههای شرق شناسی به سالها قبل از میلاد مسیح باز می گردد.
با وقوع جنگ های صلیبی، شناخت شرق وارد مرحلهی جدیدی شد ولی آغاز شناخت منظم شرق، توسط غرب، به سال 1312 میلادی باز می گردد. در این سال، انجمن علمای مسیحی در وین تصمیم گرفتند، کرسی های زبانهای عربی، عبری و یونانی را در شهرهای بزرگ تأسیس کنند. اهداف اقتصادی عصر اکتشافات، مطالعه و شناخت شرق را به ضرورت تبدیل کرد و با توسعه استعماری غرب، مکاتب متنوع شرق شناسی ظهور کرد. شرق شناسی انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، روسی ایتالیایی و آمریکایی، مکاتبی بودند که در ارتباط با منافع ملی و سیاسی این کشورها، برای مطالعهی شرق به وجود آمد.
در سال 1873 میلادی، به منظور ارائهی نتایج علمی پژوهش های شرق شناسان، اولین کنگرهی خاورشناسی درشهر پاریس برگزار شد. آخرین گنگره، در سال 1983 رویکردی ناحیهای یافت و مطالعات آسیایی جایگزین خاورشناسی سنتی شد. در این دوره که بیش از یکصد سال به طول کشید در مجموع 29 کنگرهی خاورشناسی برگزار شد ولی جایگاه مطالعات مربوط به ایران، غیر روشن و مبهم بود و بیشتر در ذیل مطالعات هند قرار داشت.
در ابتدای قرن نوزدهم میلادی، نفوذ زبان و ادبیات فارسی در هندوستان تا حدی بود که بدون آشنایی با آن، ادارهی سرزمین پهناور هند، برای دولت استعمارگر انگلستان ممکن نبود. از این رو همزمان با تأسیس «انجمن سلطنتی آسیایی بمبئی»، بخش مطالعات ایرانی، به عنوان مهمترین شعبهی غیر هندی انجمن، تأسیس شد. راهیابی نتایج پژوهش های ایران شناسی از این طریق به اروپا، از عوامل مهم آشنایی جوامع دانشگاهی، با زبان و ادبیات فارسی و مذاهب ایران باستان بود. به همین دلیل، «انجمن سلطنتی آسیایی بمبئی»، پایه گذار نهاد «ایران شناسی» و قرن نوزدهم را، دورهی اعتلای این دانش، در غرب می دانند. در این قرن، انجمنهای مهم خاورشناسی که در همهی آن ها، شاخهی مطالعات ایرانی وجود داشت، در اروپا و آمریکا تأسیس شد. صدها ایران شناس به ترجمهی آثار بزرگ ادبیات ایران پرداختند. خط میخی رمز گشایی و بسیاری از نکات تاریک تاریخ و تمدن ایران، روشن شد. وجه سیاسی تحقیقات خاورشناسی و به تبع آن ایران شناسی، همواره موجب نقدهای فراوان بر آن بود، تا حدی که، برخی بر این باورند ، حتی با بحث های صددر صد علمی ایران شناسان غیر ایرانی، باید با سوء ظن روبه رو شد. با در نظر داشتن انصاف علمی و درک اهمیت مطالعات ایران شناسی که توسط ایرانیان انجام شده است، شاید بتوان گفت؛ اهداف و اغراض، سیاسی و اقتصادی تحقیقات، از علل ورود دانشمندان ایرانی به پژوهش های ایران شناسی و تلاشی در جهت شناخت ایران از منظر درون یا خودشناسی بود. حضور محققان ایرانی در کنگرههای خاورشناسی، تأسیس مراکز ایران شناسی، انتشار نشریه ها و کتابه ها، برگزاری همایش های ملی و بین المللی در کشور را می توان، تلاش فرهیختگان ایرانی در بازنوسی تاریخ و شناخت تمدن و فرهنگ خود دانست. از همین منظر، بنیاد ایران شناسی، در سال 1376 خورشیدی تأسیس شد و با تعیین «ایران شناسی»، به عنوان، قلمرو اصلی فعالیت ها و تحقیقات، از سال 1380، به طور رسمی آغاز به کار کرد. طبق اساسنامه، وظایف بنیاد ایران شناسی در حوزههای پژوهش و آموزشی، تمامی مسائل مربوط به «ایران» در مفاهیم «ایران فرهنگی - تاریخی»، «ایران زبانی»، «ایران جغرافیایی» و «ایران در تعاملات جهانی» را شامل میشود.
اساس سیاست تحقیقاتی این مرکز، پرداختن به پژوهش های بنیادی با روش «پژوهش های بین رشته ای» است. تجهیز و توسعهی کتابخانه تخصصی و مرکز اسناد، طراحی و ایجاد بانک های اطلاعاتی، برگزاری هم اندیشی و همای های ملی و بین المللی، برقراری ارتباط با ایران شناسان و مراکز ایران شناسی، انتشار کتاب، نشریه و گزارش، بخشی از فعالیت های بنیاد ایران شناسی است. بنیاد ایران شناسی در راستای اهداف و انجام وظایف آموزشی، رشتهی ایران شناسی را با همکاری دانشگاه شهید بهشتی در سال 1383 راه اندازی کرد. پس از سالها تدریس در تحصیلات تکمیلی بنیاد ایران شناسی، یکی از کمبودهایی که وجود داشت فقدان فرهنگ یا واژه نامهی تخصصی ایران شناسی بود. کتاب حاضر رافع این نیاز است که 4000 مدخل دارد. مداخل و متن آن طی سال هایی که در حال تدوین بود، بارها ویرایش شد. این واژه نامه از سه بخش، واژه نامهی فارسی - انگلیسی با شرح و توصیف، واژه نامهی انگلیسی - فارسی و فهرست منابع، تشکیل شده است.[۱]
پانويس
منابع مقاله
کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران