دیوان خلاق المعانی ابوالفضل کمالالدین اسماعیل اصفهانی
دیوان خلاق المعانی ابوالفضل کمالالدین اسماعیل اصفهانی، مجموعه اشعار کمالالدین اسماعیل اصفهانی، معروف به خلاق المعانی (متوفی دوم جمادی‌الاول ۶۳۵ق) است که با مقدمه، حواشی، تعلیقات و فهرست‌ها، به‌انضمام «رسالة القوس»، به اهتمام حسین بحرالعلومی، منتشر شده است.
| دیوان خلاق المعانی ابو الفضل کمال الدین اسمعیل اصفهانی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | کمالالدین اسماعیل، اس‍م‍اع‍ی‍ل‌ب‍ن م‍ح‍م‍د (نويسنده) بحرالعلومی، حسین (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | با مقدمه و حواشی و تعلیقات و فهرست‌ها، به انضمام رسالة القوس |
| ناشر | كتابفروشى دهخدا |
| مکان نشر | ایران - تهران |
| سال نشر | 1348ش |
| چاپ | 1 |
| موضوع | شعر فارسی - قرن 7ق. - نثر فارسی - قرن 7ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PIR5286/د9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اهمیت اثر حاضر، جدا از اینکه به قدرت طبع و نیروی شاعری سراینده آن مربوط می‌شود، بیشتر به جایگاه زمانی و مکانی شاعر نامدار آن برمی‌گردد که توانست شعر فارسی را در‌حالی‌که از ویرانه‌های خراسان مهاجرت کرده بود و در شرق، میهنی تازه یافت و سبک عراقی جلوه‌گاه آن گشت، پذیرا شود[۱].
این شاعر که در قصیده و قطعه به سبک و شیوه انوری و در اخلاقیات و تحولات فکری به آیین سنایی نزدیک شده است، توانست بر پایه تحولات فکری و اجتماعی عصر خویش که رنگی از جغرافیای محل زیست شاعر نیز با خود داشت، به شیوه شاعری‌اش رنگ و لعاب تازه‌ای بدهد و ازاین‌رو می‌توان او را در زمره کسانی دانست که در متحول ساختن و تکامل بخشیدن به شعر فارسی در قرن ششم نقشی اساسی دارند[۲].
جای شگفتی نیست اگر همه ویژگی‌های زبانی سبک شعر خراسانی از رودکی تا انوری در دیوان کمالالدین یافت شود. انواع مختصات زبانی (آوایی، لغوی و نحوی) که در دیوان‌های دوره سبک خراسانی با بسامد زیاد و فراوان به چشم می‌آید، در شعر او هم هست[۳].
فراوانی قالب‌های ادبی در دیوان حاضر به شرح زیر است: قصیده 142 مورد، مثنوی 2 مورد، غزل 160 مورد، قطعه 368 مورد و ترکیب‌بند 16 مورد. هرچند نسبت به روزگار این شاعر اصفهانی - آغاز قرن هفتم - تعداد قصاید او زیاد می‌نماید، اما با توجه به اینکه عمده حیات شعری او متعلق به قرن ششم است می‌توان این تعداد به نسبت زیاد را توجیه کرد[۴].
غزل‌های کمالالدین، گرچه تعدادشان کمتر از غزل‌های شاعران هم‌عصر نظیر انوری است، اما پختگی و روانی بیشتری دارند. غزل کمالالدین درست حد واسط میان انوری و سعدی است و اوست که دست‌مایه نخستین انوری در غزل را بازپیراست و به سعدی سپرد تا به دست او غزل غنایی و عاشقانه فارسی شکل کامل و جاوید به خود بگیرد[۵].
پانویس
منابع مقاله