منوچهری، احمد بن قوص
| نام | احمد بن قوص |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | قوص |
| متولد | قرن پنجم هجری |
| محل تولد | دامغان |
| رحلت | 432ق |
| اساتید | |
| برخی آثار | دیوان منوچهری دامغانی |
| کد مؤلف | AUTHORCODE11275AUTHORCODE |
ابوالنجم احمد بن قوص بن احمد منوچهری دامغانی (متوفای 432ق)، معروف به منوچهری، از بزرگان شعرای خوش قریحه و شیرین سخن زبان فارسی در قرن پنجم هجری
ولادت
نام کامل منوچهری در لباب الالباب، قدیمی‌ترین تذکره‌ی عمومی فارسی، ابوالنجم احمد بن قوص بن احمد المنوچهری یاد شده است. بیت زیر از خود شاعر آن را تأیید می‌کند:
| بر هر کسی لطف کند و، لطف بیشتر | بر احمد بن قوص بن احمد کند همی |
تقریبا در همه تذکره‌ها نام و نسب او همان است که در لباب الالباب آمده است. اما درباره زادگاهش، خود منوچهری چنین اشاره کرده است:
| سوی تاج عمرانیان هم بدین سان | بیامد منوچهری دامغانی |
با این اظهار صریح در دامغانی بودن او، و نیز اشتباه دولتشاه سمرقندی و به تبع او دیگران، که او را بلخی دانسته‌اند، تردیدی باقی نمی‌ماند.
از تاریخ ولادت و اوایل زندگی او آگاهی درستی در دست نیست. عوفی به جوانی و اندک سالی منوچهری اشاره کرده، او را «اندک عمر و بسیار فضل» یاد کرده است.
خود شاعر در اشعاری که به دوران سلطنت مسعود غزنوی(421-432ق) سروده گه گاه به جوانی خود اشاره می‌کند. و از آنجا که تاریخ وفاتش را هم 432ق نوشته‌اند، می‌توان گفت، منوچهری باید در حدود اواخر قرن چهارم یا سالهای نخستین قرن پنجم دیده به جهان گشوده باشد[۱].
نام شعری منوچهری
تخلص وی ظاهرا از نام فلک‌المعالی منوچهر بن قابوس (403 تا 423ق) گرفته شده است و منوچهری تا سال فوت منوچهر بن قابوس (423ق) در دستگاه این امیر بوده و یا با وی ارتباط داشته است[۲].
ممدوحان شاعر
بیشتر اشعار منوچهری در مدح سلطان مسعود غزنوی (421 تا 432ق) است و شاعر در این قصاید علاوه بر مدیحه‌سرائی به جزئیات زندگی و جنگها و گرفتاریهای مسعود از جانب ترکان سلجوقیانی اشاره کرده است و از روی همین وقایع است که تاریخ سرودن بیشتر قصاید را با مقایسه متون تاریخی می‌توان تعیین کرد.
دیگر از ممدوحان شاعر احمد بن عبدالصمد وزیر است و منوچهری قصایدی غرا در مدح وی دارد.
امیر فلک المعالی منوچهر بن قابوس و ابوسهل زوزنی و ابوالقاسم کثیر و طاهر دبیر و عنصری شاعر و علی بن عمران و ابوالحسن عمرانی (یکی بودن دو شخص اخیر دور نیست) و فضل بن محمد حسینی و ابو حرب بختیار محمد و خواجه محمد و محمد بن نصر سپهسالار و ابوالحسن بن علی بن موسی (یا....علی ناموسی) و ملک محمد قصری همه در عداد ممدوحین شاعرند.[۳]
وفات
وفات شاعر در جوانی اتفاق افتاده است و سال 432ق نوشته‌اند.[۴] اطلاع دقیقی درخصوص این که کجا او را دفن کرده‌اند، در دست نیست ولی عده‌ای بر این باورند که محل دفن وی در محل گنبد زنگوله واقع در شهر دامغان، استان سمنان می‌باشد ولی هیچ موقع به اثبات نرسیده است.
پانويس
منابع مقاله
- امامی افشار، احمدعلی، گزیده اشعار منوچهری دامغانی، تهران، چاپ و نشر بنیاد، چاپ ششم، 1374
- دبیر سیاقی، سید محمد، تصویرها و شادیها(گزیده اشعار منوچهری دامعانی)، تهران، انتشارات سخن، چاپ اول، 1373
- منوچهری، احمد بن قوص، دیوان منوچهری دامغانی: با حواشی و تعلیقات و تراجم احوال و مقدمه و فهارس و لغتنامه و مقابله با بیست و چهار نسخه خطی و....، تهران، انتشارات زوار، چاپ پنجم، 1384