المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعي

المصباح المنیر في غریب الشرح الکبیر للرافعي
المصباح المنیر في غریب الشرح الکبیر للرافعي
پدیدآوران	غزالی، محمد بن محمد (نویسنده) رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد (نویسنده) فیومی، احمد بن محمد (نویسنده)
عنوان‌های دیگر	الوجیز. شرح فتح العزیز فی شرح الوجیز
ناشر	مؤسسة دار الهجرة
مکان نشر	قم - ایران
سال نشر	1414 ق
چاپ	2
موضوع	احادیث اهل سنت رافعی قزوینی، عبدالکریم بن محمد، - 623ق. فتح العزیز فی شرح الوجیز - واژه‌نامه‏‌ها زبان عربی - واژه‌نامه‌ها غزالی، محمد بن محمد، 450 - 505ق. الوجیز - نقد و تفسیر فقه شافعی - قرن 5ق. - واژه‌نامه‏‌ها
زبان	عربی
تعداد جلد	2
کد کنگره	‏BP‎‏ ‎‏175‎‏/‎‏5‎‏ ‎‏/‎‏غ‎‏4‎‏ ‎‏و‎‏30247
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf
	v; t; e;

برای دیگر کاربردها، المصباح (ابهام‌زدایی) را ببینید.

المصباح المنير في غريب الشرح الكبير للرافعى اثر احمد بن محمد مقرى فيومى، يك فرهنگ لغت عربى به عربى است كه مؤلف آن به صورت گزينشى در انتخاب واژگان عمل كرده است.

وى در اين اثر، كلمات غريب شرح الوجيز رافعى را جمع‌آورى كرده و تعدادى از لغات و الفاظ مشتبهه به آن اضافه كرده است. مؤلف در اين كار از هفتاد كتاب كمك گرفته است و در سال 734ق آن را به اتمام رسانده است.

گزينش لغات خاص و بررسى كامل هر لغت، باعث شده حجم كتاب، كم باشد و كتاب لغات محدودى را دربر گيرد و كسانى بتوانند از اين كتاب استفاده كنند كه بر ادبيات عرب تسلط كامل داشته باشند.

مؤلف، کتاب را به هدف توضیح کلمات غریب برای «شرح الوجیر» رافعی تأليف کرده است؛ لذا لغات موجود در آن بسیار محدود می‌باشد.^[۱]

او در مقدمه کتاب می‌گوید:

فانی کنت جمعت کتابا فی غریب شرح الوجیر الامام الرافعی و اوسعت فیه من تصاریف الکلمه و اضفت الیه زیادات من لغه غیره..^[۲] ^[۳]

بر همین اساس در ابتدای کتاب، مخاطب خود را کسانی می‌داند که در ادبیات عرب قوی باشند و آن را یک معجم علمی معرفی می‌کند (با مراجعه به کتاب و مشاهده آن می‌توان بر این مطلب واقف شد). گزینش لغات خاص و بررسی کامل هر لغت، باعث شده حجم کتاب، کم باشد و کتاب لغات محدودی را دربر گیرد.

ساختار

كتاب در يك جلد و بر اساس حروف الفبا (با توجه به حروف اصلى كلمه)، و رعايت ترتيب حروف اصلى (فاء الفعل، عين الفعل، لام الفعل) تدوين شده است. وى در اسامى، ابتدا واژگانى را كه مكسور الاول هستند ذكر كرده، سپس مضموم الاول در پایان مفتوح الاول را ترجمه نموده است و افعال را نيز به ترتيب رايج طبق وزنشان مرتب و ترجمه نموده است.

در ترتيب كتاب، كلمات رباعى و خماسى را همراه با كلمات ثلاثى ذكر كرده است؛ البته مؤلف در اين كار سعى كرده كه بين حروف كلمات رباعى و خماسى با ثلاثى اتحادى در حروف اصلیشان ايجاد كند؛ مثلاً «برقع» را همراه با «برق» آورده است؛ زيرا برقع از جهات حروف با برق متفق است. وى احاديث بسيارى به عنوان شاهد مثال در كتاب ذكر مى‌كند.

مؤلف در بسيارى از موارد شرح لغوى كلمه را رها كرده و به بررسى معناى فقهى آن پرداخته است، همچنين طرح بعضى مسائل فقه اللغه و مباحث ادبى را نيز در قسمت‌هاى مختلف كتاب ذكر كرده است. لازم به ذكر است كه توجه به تذكير و تأنيث و سعى در ذكر جمع‌هاى اسامى در كتاب قابل توجه است و دلالت بر دقت مؤلف مى‌كند.

گزارش محتوا

مؤلف در مقدمه سبب تألیف كتاب و روش تألیف خود را با مثالهایى بيان كرده است. سپس وارد متن كتاب مى‌شود كه با حرف الف شروع كرده است و هر حرف را با نام كتاب ذكر و به تعداد حروف عربى كه 28 حرف مى‌باشد كتاب ذكر كرده است. لازم به ذكر است كه قبل از ذكر حرف آخر يعنى حرف ياء بابى به نام «باب لا» ذكر كره كه در آن به معانى مختلف آن پرداخته است. سپس به «باب ياء» پرداخته و در پایان خاتمه‌اى نسبتاً طولانى ذكر كرده كه در آن به برخى از قواعد زبان عربى پرداخته است كه دلالت بر دقت مؤلف مى‌كند.

مؤلف در خاتمه كتاب تعدادى از مباحث ادبى را در ضمن فصل‌هایى مورد بحث قرار داده است.