أخبار نيل مصر
| أخبار نیل مصر | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | مصطفی، لبیبه ابراهیم (محقق)
محمد، نعمات عباس (محقق) اقفهسی، احمد بن عماد‌الدین (نویسنده) |
| عنوان‌های دیگر | کتاب اخبار نیل مصر |
| ناشر | دار الکتب و الوثائق القومیة، الإدارة المرکزیة للمراکز العلمیة، مرکز تحقیق التراث |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1427 ق |
| چاپ | 1 |
| شابک | 977-18-0444-8 |
| موضوع | اهرام
رود نیل رود نیل، دره مصر - آثار تاریخی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DT 115 /الف7الف3 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اخبار نیل مصر تألیف شهاب‌الدین بن عماد اقفهسى متوفى 808ق، به زبان عربى است. نویسنده در این کتاب به بیان فضیلت "نیل" و مطالب پیرامون آن؛ مانند سرچشمه، منابع و محل‌هاى جریان آن پرداخته است. کتاب از نوع جغرافیاى اقلیمى است واهمیت آن بدین جهت است که مؤلف آن اکثر نوشته‌هاى جغرافى‌دانان و مورخین و فقهاى گذشته درباره نیل را از مصادر مختلف گردآورى و بعضى را با بعض دیگر مقایسه و مطالب مختلف درباره این رود را در کتاب واحدى جمع نموده است.
ساختار
در مطلع اثر اهمیت موضوع "نیل" و سابقه آن در فرهنگ مصر و پس از آن مقدمه محقق و مؤلف آمده است. متن کتاب در دو بخش تنظیم شده است که بخش اول مختصر و بخش بعد به شیوه "فصل فصل"، در 10 فصل ارائه شده است. ملحقات کتاب، مشتمل بر هفت نقشه تاریخی و فهرست‌ها نیز در پایان کتاب آمده است. تحقیقاتی خوبی که از سوی محققین انجام شده است، به صورت پاورقی آمده که علاوه بر ذکر منابع، ابهامات کتاب را نیز بر طرف کرده است.
گزارش محتوا
دکتر ابراهیم مصطفى، در مقدمه کتاب تاریخچه‌اى از پیشینه نگارش جغرافیاى نیل را ذکر کرده است[۱] که چکیده آن به این شرح است: از آنجا که رود نیل سبب مواریث و عمران و آبادى مصر بوده است، همواره مورد اهتمام مصریان قرار داشته است. از جمله مشهورترین دانشمندان مصری یونانی که به تحقیق درباره نیل و منابع آن پرداخته است، "بطلمیوس" جغرافى‌دان است. نوشته‌های جغرافیایی او تمام نقاط عالم را شامل می‌شود. وی نقشه‌های فراوانی نیز از نیل ترسیم کرده است. نوشته‌ها و نقشه‌های او تا اواسط قرن شانزدهم یا عصر نهضت جدید، بزرگترین مرجع مطالعات جغرافیای عمومی بود. وی از مجرای نیل وصف دقیقی نمود و عرب نیز کتاب او را ترجمه کرد و مطالب فراوانی به آن افزود؛ اما آنها درباره عظمت‌های نیل کمتر نوشتند و مطالبی را هم که به نوشته‌های بطلمیوس افزودند، صحیح نبوده و مشتمل بر اساطیر و خرافات است. در فصل اول، ابتدا آیاتی که به رود نیل تفسیر شده و روایاتی که در فضیلت رود نیل صادر شده، به تفصیل آمده است. مسعودی در مروج‌الذهب و منابع دیگر به مقدار جریان آب در رود نیل که به 16 ذرع مى‌رسیده و خراج سلطان را تأمین مى‌کرده است، اشاره کرده‌اند[۲]. در سرزمین مصر انبیای عظیم الشأنی مدفون هستند که نویسنده به آن افتخار کرده است. این فصل، با ذکر موجودات عجیب این سرزمین به اتمام مى‌رسد. فصل دوم با بحثی درباره سرمنشأ رود نیل و مکان‌هایی که در آن جاری می‌شود و علت سبزی این رود آغاز شده است[۳]. نکته‌ای که اشاره به آن لازم است، این است که نویسنده بنا داشته است که در کنار مطالب مربوط به نیل، به جاذبه‌ها و عجایب مصر اشاره کند. از جمله این شگفتى‌ها، اهرام مصر است که ویژگى‌های آنها و چگونگی ساخت این آثار و... آمده است. نویسنده در سطور اولیه فصل اول کتاب، روایتی از پیامبر اکرم(ص) به نقل از ابوهریره ذکر کرده بود که در آن چهار رود سیحون، جیحون و فرات و نیل، نهرهاى بهشتی نامیده شده بود[۴]. با توجه به اینکه از رود نیل بحث شد، نویسنده فصلی را نیز به این سه رود اختصاص مى‌دهد. مطالب دیگری نیز در ضمن فصولی آورده شده است که اگر چه ارتباط کاملی با عنوان کتاب ندارند؛ به عنوان مثال در آخر فصل دوم، بحثی فقهی درباره کراهت و یا عدم کراهت طهارت با برخی آب‌ها[۵]؛ مانند زمزم آمده است که بهتر بود، در این نوشتار طرح نمى‌شد.
وضعیت کتاب
تحقیقاتی خوبی از سوی محققین - لبیبة ابراهیم مصطفی و نعمات عباس محمد - به صورت پاورقی آمده که علاوه بر ذکر منابع، ابهامات کتاب را نیز بر طرف کرده است. دو نسخه خطی اثر نیز توسط محققین مقابله شده است و اختلافات ذکر شده است.
فهرست‌های کتاب
- اعلام[۶].
- امم و شعوب و قبائل و فرق و جماعات[۷].
- اماکن و شهرها[۸].
- -الفاظ اصطلاحی[۹].
- اسامى کتب[۱۰].
- آیات قرآنی[۱۱].
- احادیث[۱۲].
- مصادر و مراجع تحقیق[۱۳].
- موضوعات[۱۴].
پانويس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب