الروضة المأنوسة في أخبار مصر المحروسة
| الروضة المانوسية في أخبار مصر المحروسة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بکری، محمد بن ابی‌سرور (نویسنده) عبدالرزاق عيسي، عبدالرزاق (محقق) |
| ناشر | مکتبة الثقافة الدينية |
| مکان نشر | مصر - قاهره |
| سال نشر | 1997م , 1417ق |
| موضوع | قاضيان مصر - شاهان و فرمان روايان |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | DT 82 /ب8ر9 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
الروضة المأنوسة في أخبار مصر المحروسة، اثر محمد بن ابی‌السرور بکری، با تحقیق و تعلیق عبدالرزاق عبدالرزاق عیسی، کتابی است پیرامون فضیلت مصر و قضات، وزیران و والیان آن در عصر عثمانی (از 922ق تا 1054ق) و حوادث سیاسی که در عهد آنها اتفاق افتاده است. آنچه باعث اهمیت این کتاب شده، آن است که این اثر، از جمله کتب نادری است که در این موضوع نوشته شده است[۱].
ساختار
کتاب با دو مقدمه از محقق و نویسنده آغاز و مطالب در سه باب، تنظیم شده است.
نویسنده در ابتدا به بیان فضایل مصر پرداخته و پس از آن، به آیات، روایات و کلماتی از بزرگان و علما که درباره آن صادر شده، اشاره نموده و در پایان، تاریخ سلاطین عثمانی و نام سلاطین، والیان و قضات آن دوره را ذکر کرده است.
گزارش محتوا
در مقدمه محقق، ویژگی‌ها و امکانات حیات سیاسی و قضایی عصر عثمانی بیان شده است. در این مقدمه، ضمن تعریف اصطلاحات و واژه‌های مربوط به این دو امر، وظایف «قاضی عسکر» (رئیس هیئت قضایی مصر)، مدت تولیت، مقر و اختصاصات قضایی وی، تشریح شده است. این اختصاصات، عبارتند از: ابطال عقود، اسقاطات (دست برداشتن از حق منفعت با فلان زمین در برابر مبلغی مال)، کتابت ایجارات (اجاره‌نامه‌های) طولانی، حکم بر غایب، استبدال در اوقاف، فسخ نکاح (طلاق) و... در این مقدمه، مطالبی نیز پیرامون نسخ خطی کتاب و زندگی‌نامه نویسنده، آمده است[۲].
در مقدمه نویسنده، موضوع ابواب کتاب، به‌صورت مختصر، توضیح داده شده است[۳].
باب اول، پیرامون فضایل مصر و آنچه در قرآن، سنت نبوی(ص) و کلمات علما (از جمله وصف مصر یا دعای برای آن) در مورد آن بیان شده، می‌باشد[۴].
نویسنده در ابتدای این باب، وجه تسمیه مصر را چنین بیان کرده: وقتی فرزندان آدم(ع) مورد حسادت و بغی فرزندان قابیل قرار گرفتند، بیش از نود سوار از بنی‌غربات بن آدم همراه با نفراوش بن مصرایم به این سرزمین کوچ کرده و در آن سکنی گزیدند و ابنیه محکم در آن بنا نهادند که پس از مدتی، شهری در آن مکان به وجود آمد که مصر نام گرفت[۵].
از جمله علما و بزرگانی که در کتب و نوشته‌های خود، مصر را وصف و یا فضایلی برای آن ذکر کرده‌اند، عبارتند از: سعید بن ابی‌هلال، ابورهم سماعی، ابن عباس و...[۶].
در باب دوم، تاریخ مصر، از زمان حکومت عثمانی، از 922ق تا 1054ق، آمده است. نویسنده در این باب، ابتدا تاریخ هریک از سلاطین عثمانی و سپس اسامی وزرا و کارگزاران حکومت وی، به‌همراه اهم حوادثی که در دوران هریک رخ داده را ذکر نموده است. اولین حاکم عثمانی مصر، سلطان سلیم نام داشت. وی در سال 918ق، به سلطنت رسیده و مدت ده سال و هشت ماه، سلطنت کرد[۷].
از جمله والیان مصر که نامی از ایشان برده شده است، عبارتند از: مصطفی پاشا، احمد پاشا، قاسم پاشا، ابراهیم پاشا وزیر، سلیمان پاشا (که دو مرتبه به ولایت رسید)، خسرو پاشا، داود پاشا خادم، علی پاشا، محمد پاشا معروف به دقادن‌زاده، اسکندر پاشا، علی پاشا خادم، مصطفی پاشا، علی پاشا خادم معروف به صوفی، محمود پاشا و...[۸].
باب سوم، محتوی اسامی قضات (قضات عساکر) دوران عثمانی می‌باشد. در این بخش فقط نام قضات و مدت تصدی هرکدام، ذکر گردیده است، بدون آنکه توضیح خاصی در مورد شخصیت یا اعمال آنها داده شود. برخی از این قضات، عبارتند از: احمد افندی میری، از اول محرم 937ق تا پنجم ربیع‌الثانی 938ق؛ محمد بن الیاس، از اول جمادی‌الثانی 938ق (تاریخ عزل وی ذکر نشده است)؛ صالح بن جلال از بیستم شعبان 945ق تا شوال 948ق؛ سید محمد بن عبدالقادر، از پانزدهم ذی‌الحجه 948ق تا پنجم رمضان 953ق؛ عبدالقادر بن احمد، از بیستم شوال 953ق تا پنجم ذی‌القعده 955ق؛ حامد افندی، از بیستم ذی‌الحجه 955ق تا پانزدهم صفر 957ق و...[۹].
وضعیت کتاب
فهرست مصادر و مراجع مورد استفاده محقق به‌همراه فهرست مطالب، در انتهای کتاب آمده است. پاورقی‌ها توسط محقق نوشته شده و در آنها، توضیحات جامع و مفصلی پیرامون اعلام مذکور در متن، ارائه گردیده است.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.