فضولی بغدادی، محمد بن سلیمان

نام	مولانا محمد بن سلیمان فضولی بغدادی
نام‎های دیگر
نام پدر	سلیمان
متولد	910ق
محل تولد	کربلا
رحلت	990ق
اساتید
برخی آثار	دیوان اشعار
کد مؤلف	AUTHORCODE18546AUTHORCODE

مولانا محمد بن سلیمان فضولی بغدادی (910- 990ق) شاعر و اندیشمند شیعه، صاحب دیوان اشعار به زبان‌های فارسی، ترکی و عربی.

وی در تاریخ ادبیات اسلامی، شخصیتی مستثنی دارد دارد. او متفکر و شاعر سه‌زبانه‌ای است که تأثیر عمیقی در تاریخ ادبیات ترکی، عربی و فارسی برجای نهاده است. نام او محمد و نام پدرش سلیمان بوده است. گفته شده که در سال 910ق در خانواده شیعی مذهب و آذربایجانی، در کربلا به دنیا آمده است. در جوانی لقب «ملا» گرفته و مشهور به «ملا فضولی» بوده است.

علوم عربی را نزد عالمی به نام رحمت‌الله و علوم ادبی را نزد «حبیبی» شاعر معروف آذربایجان آموخته و نیز با دختر رحمت‌الله ازدواج کرده و پسری عالم و شاعر، با تخلص «فضلی» داشته است.

لقب «ملا» نشانه کلامی بودن وی و لقب «حکیم» بیانگر رویکرد او به فلسفه و حکمت است. به دیگر سخن، وی مانند ابوعلی سینا و بیشتر از او، توانست کلام و فلسفه را به گونه‌ای آشتی دهد و راه سومی در حکمت اسلامی بگشاید که بعدها از سوی حکیم ملا عبدالله زنوزی دنبال شد.

استعداد سرشار و بی‌نظیر او، نقش عظیمی در دگرگون‌سازی ادبیات ترکی دوره اسلامی داشته است و می‌توان گفت که نقشی را که نظامی در شعر فارسی ایفا کرده است، او در تاریخ شعر ترکی دارد.

آثار باقی‌مانده از او را می‌توان به ترتیب زیر برشمرد:

الف) آثار عربی:

1. دیوان عربی مولانا فضولی؛
2. مطلع الاعتقاد فی معرفة مبدأ والمعاد؛

ب) آثار ترکی:

1. دیوان ترکی؛
2. لیلی و مجنون؛
3. بنگ و باده؛
4. قیرخ حدیث؛
5. صحبة الأثمار؛
6. حدیقة السعدا؛
7. مکتوبات و منشآت؛

ج) آثار فارسی:

1. هفت جام؛
2. صحت و مرض؛
3. انیس القلب؛
4. رند و زاهد؛
5. رساله معمائیه؛
6. فرهنگ ترکی به فارسی؛
7. دیوان فارسی.

منابع مقاله

فضولی بیاتلی، حکیم ملا محمد، «دیوان اشعار فارسی مولانا حکیم ملا محمد فضولی بیاتلی»، تصحیح حسین محمدزاده صدیق، تبریز، انتشارات یاران، 1387.