قرافی، احمد بن ادریس
| نام | قرافی، احمد بن ادریس |
|---|---|
| نامهای دیگر | ق‍راف‍ي، ش‍ه‍اب‌ال‍دي‍ن ابوالعباس احمد بن ادري‍س |
| نام پدر | ابی‌العلاء ادریس |
| متولد | 626ق |
| محل تولد | روستای بوش در مصر ادنی، در غرب نیل |
| رحلت | 684ق |
| اساتید | جمال‌الدین بن حاجب |
| برخی آثار | نفائس الأصول في شرح المحصول |
| کد مؤلف | AUTHORCODE15235AUTHORCODE |
شهاب‌الدین قرافی (626-684ق)، کلامی، فقیه، اصولی، منطقی، اشعری و مالکی‌مذهب قرن هفتم هجری، از شاگردان شیخ جمال‌الدین بن حاجب و اساتید یحیی بن علی سبکی و صاحب کتاب «شرح تنقيح الفصول في اختصار المحصول من الأصول».
نام و نسب
وی شهاب‌الدین ابوالعباس احمد بن ابی‌العلاء ادریس بن عبدالرحمن بن عبدالله بن یلین صنهاجی بهفشیمی بهنسی قرافی مصری است[۱].
کنیه
کنیه وی «ابوالعباس» است، اما در جایی از کتب تاریخ و تراجم، به این موضوع اشاره نشده است که وی فرزندی به نام عباس داشته، بلکه مطلبی پیرامون ازدواج یا عدم آن نیز در آنها یافت نشد و شاید این کنیه، بنا بر مرسوم برخی اتفاق افتاده باشد که قبل از ازدواج نیز اشخاص را با کنیه مورد خطاب قرار می‌دادند[۲].
لقب
تمامی مصادری که به شرح حال وی پرداخته‌اند، بر ملقب بودن وی به «شهاب‌الدین»، اتفاق نظر دارند[۳].
اصالت
وی اصالتا اهل قبیله «صنهاجه»، از قبایل بربر ساکن مراکش و شمال آفریقا بوده و خود نیز به آن، اشاره کرده است[۴].
ولادت
وی در سال 626ق، در «بوش» (قریه‌ای در مصر ادنی، در غرب نیل) معروف به «بهفشیم»، به دنیا آمد[۵].
شیوخ
وی نزد علمای بسیاری کسب علم نمود که برخی از مهم‌ترین آنها، عبارتند از:
- شیخ جمال‌الدین بن حاجب (570-646ق)؛
- شمس‌الدین خسروشاهی (580-652ق)؛
- عز بن عبدالسلام (577-660ق)؛
- شمس‌الدین محمد بن ابراهیم مقدسی (603-676ق)؛
- شریف کرکی (627-688ق)[۶].
شاگردان
- عبدالرحمن بن عبدالوهاب بن خلف بن بدرالعلامی، تقی‌الدین بن بنت‌الاعز (متوفی 695ق)؛
- ابوعبدالله بن ابراهیم بقوری (متوفی 707ق)؛
- شهاب‌الدین مرداوی (649-728ق)؛
- تاج‌الدین فاکهانی (654-734ق)؛
- محمد بن عبدالله بن راشد بکری قفصی (متوفی 736ق)؛
- محمد بن احمد بن عثمان بن ابراهیم بن عدلان؛
- یحیی بن علی سبکی (متوفی 725ق)[۷].
عقیده
وی در مواضع بسیاری در آثار متعدد خویش، به اشعری بودن خویش، تصریح کرده است[۸].
مذهب فقهی
صاحبان تراجم و طبقاتی که به شرح زندگانی وی پرداخته‌اند، همگی بر مالکی‌مذهب بودن وی اتفاق نظر دارند[۹].
جایگاه علمی
علما و دانشمندان فراوانی به جایگاه علمی وی، اشاره کرده‌اند که از جمله آنها، عبارتند از: صفدی، قاضی تقی‌الدین بن شکر، ابن فرحون، محمد مخلوف و حجوی[۱۰].
وفات
وی در قریه «دير الطين» در ساحل شرقی نیل، دار فانی را وداع گفته و در «القرافة الكبری» دفن شد. صاحبان تراجم، در اینکه وی پس از سال 680ق، فوت کرده، اتفاق نظر دارند، اما در تعیین سال دقیق آن، اختلافاتی وجود دارد، از جمله آنکه صفدی و ابن تغری آن را 682ق و ابن فرحون و سیوطی 684ق ذکر کرده‌اند که بنا به دلایلی، احتمالا این تاریخ صحیح‌تر باشد[۱۱].
آثار
وی آثار زیادی را از خود به یادگار گذاشته است که عبارتند از: الف)- در علم کلام:
- الأجوبة الفاخرة في الرد علی الأسئلة الفاجرة؛
- الأدلة الوحدانية في الرد علی النصرانية؛
- الإنقاذ في الاعتقاد؛
- شرح الأربعين في أصول الدين للفخر الرازي.
ب)- در اصول فقه:
- التعليقات علی المنتخب؛
- تنقيح الفصول في اختصار المحصول؛
- شرح تنقيح الفصول في اختصار المحصول؛
- العقد المنظوم في الخصوص والعموم؛
- نفائس الأصول في شرح المحصول.
ج)- در علم فقه:
- الأحكام في تمييز الفتاوی عن الأحكام وتصرفات القاضي والإمام؛
- الأمنية في إدراك النية؛
- الوثائق البونتية والأرمنية في إدراك الإرادة والنية؛
- أنوار البروق في أنواء الفروق؛
- البيان في تعليق الإيمان؛
- الذخيرة في الفقه؛
- شرح تهذيب المدونة لأبي‌سعيد البرادعي؛
- شرح التفريع لأبن الجلاب؛
- اليواقيت في أحكام المواقيت؛
- المعين علی كتاب التلقين للقاضي عبدالوهاب المالكي.
د)- در علم لغت:
- الاستغناء في أحكام الاستثناء؛
- الخصائص في قواعد العربية؛
- القواعد الثلاثون في علم العربية.
ه)- در علوم عقلی:
- الاستبصار في مدركات الأبصار؛
- المناظر في الرياضيات.
و)- در سایر علوم:
- الأجوبة عن الأسئلة الواردة علی خطب ابن نباتة؛
- الاحتمالات المرجوحة؛
- البارز للكفاح في الميدان؛
- رسالة في دلالة القرآن الكريم؛
- لوامع الفروق في الأصول؛
- المنجيات والموبقات في الأدعية وما يجوز منها وما يكره وما يحرم[۱۲].
پانویس
منابع مقاله
قرافی، شهاب‌الدین، «شرح تنقيح الفصول في علم الأصول»، اشراف: حمزة بن حسن فعر، جامعة أم‌القری مركز الدراسات الإسلامية، مكة مكرمة، 1421.