ابو یعقوب سجستانی، اسحاق بن احمد

نام	ابو یعقوب سجستانی، اسحاق بن احمد
نام‎های دیگر	اب‍و ي‍ع‍ق‍وب‌ س‍ج‍زي‌ س‍ج‍زي‌، اب‍و ي‍ع‍ق‍وب‌ اس‍ح‍اق‌ ب‍ن‌ اح‍م‍د س‍ج‍س‍ت‍ان‍ي‌، اب‍و ي‍ع‍ق‍وب‌ اس‍ح‍اق‌ ب‍ن‌ اح‍م‍د س‍گ‍زي‌، اب‍و ي‍ع‍ق‍وب‌ اس‍ح‍اق‌ ب‍ن‌ اح‍م‍د
نام پدر	احمد
متولد
محل تولد	سیستان
رحلت	حدود ۳۸۶ و ۳۹۳ ق
اساتید	نسفى
برخی آثار	كتاب الإفتخار الینابيع ثلاث رسائل اسماعيلية
کد مؤلف	AUTHORCODE07485AUTHORCODE

ابویعقوب اسحاق بن احمد سجستانی (متوفای میان سالهای ۳۸۶ و ۳۹۳ ق)، نویسنده و داعی اسماعیلی، در سیستان به دنیا آمد و در سال 322ق، در بغداد نزد اسماعیلیان مشغول تحصیل بوده است. بعد از قتل نسفى در سال 332ق، جانشین وى شد. گفته شده بعد از سال 361ق که کتاب «الافتخار» خود را نوشت، توسط خلف بن احمد، حاکم سیستان به قتل رسید.

ولادت

اسحاق بن احمد در سیستان به دنیا آمد. گاه از وى با ابویعقوب سجزى نیز یاد شده است. از زندگانى وى اطلاعات چندانى در دست نیست.

تحصیلات

او در سال 322ق، در بغداد نزد اسماعیلیان مشغول تحصیل بوده و به جمع شاگردان نسفى در خراسان پیوسته است. بعد از قتل نسفى در سال 332ق، سجستانى جانشین وى شد. احتمال دارد که وى بعد از ابوحاتم رازى، داعى کل منطقه ایران شده باشد. گویا قدرت رهبرى آن به منطقه عراق نیز کشیده شده و داعیان شمال عراق و بغداد نیز زیر نظر او فعالیت مى‌کرده‌اند. او یکى از نویسندگان پرکار اسماعیلیه است. ابویعقوب در مقابل انتقادات ابوحاتم به نسفى، موضع گرفت و از استادش نسفى دفاع کرد و کتابى به نام «النصرة» نوشت. وى نیز معتقد بود که حضرت آدم(ع) شریعت نیاورده و دور ششم، یعنى دور اسلام با آمدن محمد بن اسماعیل به پایان رسیده است و دور هفتم که دور الغای شریعت است، آغاز گشته است.

ابویعقوب، کتابى در تأیید مطالب ابوحاتم و ردّ دیدگاه‌هاى زکریاى رازى به نام «إثبات النبوات» نوشت و همان ادله ابوحاتم را درباره لزوم بعثت انبیا بیان کرد. او در کتاب «إثبات النبوات» از اندیشه‌هاى اباحه‌گرایانه خود در «النصرة» فاصله گرفت و به دیدگاه‌هاى ابوحاتم و فاطمیان نزدیک شد.

گویند وى در آخر عمر از قرامطه جدا شد و به فاطمیان پیوست و این مسئله به‌وسیله خلیفه چهارم فاطمى المعزّلدین‌الله انجام گرفت و باعث شد که تمام قرامطه ایران به فاطمیان بپیوندند و کم‌کم قرامطه در تاریخ محو گردند. بنا بر نظر واکر او بعد از سال 361ق که کتاب «الافتخار» خود را نوشت، توسط خلف بن احمد، حاکم سیستان به قتل رسید.

پل واکر در کتاب «تشیع فلسفى قدیم، نوافلاطون‌گرایى ابویعقوب سجستانى»، به ترکیب اندیشه‌هاى نوافلاطونیان با اصول عقاید اسماعیلى پرداخته است و نشان داده که چگونه اندیشه‌هاى نوافلاطونیان با عقاید اسماعیلیه نخستین ممزوج گشته است. سجستانى در کتاب دیگر خود «الينابيع» به اصول عقاید اسماعیلى پرداخته و آنها را به‌صورت موجز و مختصر بیان کرده است.

تمام کتب نام‌برده از سجستانى به‌غیر از «النصرة» که مفقود شده است، به چاپ رسیده است. بعضى معتقدند کتاب «المحصول» نسفى و «النصرة» ابویعقوب به علت ترویج اباحه‌گرایى، از سوى فاطمیان مورد استقبال قرار نگرفت و نسخه‌هاى آن در طول زمان از بین رفت^[۱]‏.

وفات

با توجه به اینكه الحاكم بامرالله در ۳۸۶ ق به خلافت رسیده است، باید گفت كه ابویعقوب دست كم در آن سال زنده بوده است.

از سوی دیگر در جامع التواریخ رشیدالدین و در زبدة التواریخ ابوالقاسم كاشانی آمده است كه ابویعقوب سجزی عاقبت به دست امیر خلف بن احمد سجزی امیر صفاری كشته شد. پس باید گفت كه قتل ابویعقوب میان سالهای ۳۸۶ و ۳۹۳ ق اتفاق افتاده است.