أسرار البلاغة في علم البيان
| أسرار البلاغة في علم البیان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | جرجانی، عبدالقاهر بن عبدالرحمن (نویسنده) هنداوی، عبدالحمید (محقق) |
| ناشر | دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علي بيضون |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 1422 ق یا 2001 م |
| چاپ | 1 |
| موضوع | زبان عربی - فن شعر زبان عربی - معانی و بیان |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | PJA 2028 /ج4الف5 1380 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اسرار البلاغة در موضوع علم بيان، توسط عبدالقاهر جرجانى (متوفاى 471ق) از اديبان و نحویان ایرانى و از پایه‌گذاران دو علم از علوم بلاغى يعنى معانى و بيان نوشته شده است.او برای سروسامان بخشيدن به این علوم، قرآن كريم را كانون توجه و تحقيق خود قرار داد و کتاب دلائل الاعجاز را در علم معانى و اسرار البلاغة را در علم بيان تدوین كرد. کتاب اسرار البلاغه را بايد به سبب دربرداشتن یک دورۀ كامل علم بيان با درون‌مايه‌اى غنى یکى از كتب زيرساز این دانش دانست.
ویژگى‌ها
قبل از جرجانى كسانى چون جاحظ و ابن دريد و غيره در علم بيان آثارى از خود بجاى گذاشته‌اند، اما بسيارى از اهل فن عبدالقاهر جرجانى را مؤسس و واضع علم بلاغت مى‌دانند چرا كه آثار نویسندگان قبل از وى مشتمل بر ابحاثى پراكنده بود كه از گوشه و كنار گرد آمده بود اما جرجانى اصول علم بلاغت را تدوین كرده، فروع این علم را به آن اصول بازگرداند و برای آن قواعد و اصولى مقرر نمود كه از هرگونه نقص و تعقيدى خالى است و از تجريد و تعقيدهاى منطقى كه در آثار افرادى چون سكاكى نمايان است، به دور مانده است.
در کتاب جرجانى توجه ویژه‌اى به محسنات بديعيه شده است، در حالیکه این محسنات از ديدگاه عالمان علوم بلاغت متأخر امرى خارج از مطابقت كلام با مقتضاى حال به شمار مى‌رفت و ايشان محسنات را صرفا آرايه‌اى لفظى برای كلامى كه وجوه مطابقت را به دست آورده بود مى‌دانستند.
ویژگى ديگر این کتاب اينست كه علاوه بر طرح مسائل مربوط، نشان از اجتهاد نویسندۀ آن دارد، چه در موارد بسيارى همزمان با توضيح یک اصطلاح بيانى چندان از آن لايه برمى‌گيرد كه دريافت خواننده از آن با آنچه پيشتر در ذهن داشته كاملا متفاوت مى‌گردد و انديشه پيوسته در معرض مفاهيم ظريف و نازكى قرار مى‌گيرد كه به هرروى دريافت كامل آن را بر پژوهشگر دشوار مى‌سازد و ره‌آورد این دشوارى به دست آوردن مفهومى است ظريف كه وجه امتياز این کتاب نسبت به ساير کتاب‌هاى مشابه است.استعاره، مجاز، تشبيه، تمثيل و ديگر اصطلاحات بيانى در کتاب اسرار البلاغه از مفهومى به مراتب پربارتر برخوردار است.
ساختار
کتاب مشتمل بر مقدمه مؤلف، فصلى دربارۀ اقسام و انواع تجنيس، استعاره، اقسام تشبيه، فرق تشبيه با تمثيل، شبه عقلى، تفاوت تشبيه متعدد و تشبيه مركب، فرق استعاره با تمثيل، سرقت شعرى و اقسام آن، فرق تشبيه و استعارة، تعريف حقيقت و مجاز، مجاز عقلى و مجاز لغوى و تفاوت بين این دو و تقسيمات هریک، حذف و زيادت و غيره مى‌باشد.
نسخه‌شناسى
اين کتاب با تحقيق و پژوهش دكتر عبدالحمید هنداوى، استاد دانشكده دار العلوم دانشگاه قاهره در قطع وزيرى با جلد گالينگور در 326 صفحه از سوى دار الكتب العلمیه، بيروت برای اولین‌بار در سال 1422 ه-2001م منتشر شده است.
محقق در ابتداى این نسخه مقدمه سيد محمد رشيد رضا دربارۀ این کتاب را قبل از مقدمه‌اى كه خود بر این اثر نگاشته است آورده است.محقق متن کتاب را طبق نسخه‌هاى رايج به‌ویژه نسخه رشيد رضا كه در سال 1981م از سوى دار المعرفة به چاپ رسيده است و نيز نسخه محمود شاكر،ضبط نموده و تمام شواهد کتاب و آيات قرآنى و احاديث و اشعار موجود را از مصادر اصلى تخريج نموده و نسبت به شرح واژگان غريب آن اهتمام ورزيده است. مهمترين حواشى رشيد رضا و شيخ محمد عبده و نيز شيخ محمود شاكر را در پاورقى کتاب به همراه تعليقات و حواشى خود آورده است. در پایان این نسخه فهرست آيات قرآنى، احاديث نبوى، اقوال و أمثال، ابيات شعرى، رجز و فهرست موضوعات کتاب در اختيار خواننده قرار گرفته است.
منابع مقاله
1-مقدمه رشيد رضا و محقق کتاب دكتر هنداوى
2-دانشنامه قرآن كريم، ج اول ص840 و 211 بهاء‌الدين خرمشاهى