ابن ابی‌صادق، عبدالرحمن بن علی
| نام | ابن ابی‌صادق، عبدالرحمن بن علی |
|---|---|
| نام‌های دیگر | بقراط ثانی، عبدالرحمن بن علی |
| نام پدر | علی |
| متولد | 385ق |
| محل تولد | نیشابور |
| رحلت | 470 ق |
| اساتید | ابن سينا |
| برخی آثار | شرح ابن‌أبي‌صادق علی فصول أبقراط |
| کد مؤلف | AUTHORCODE21093AUTHORCODE |
ابن ابی‌صادق، ابوالقاسم، عبدالرّحمان بن على بن احمد بن ابى صادق نيشابورى (ح 385-470ق)، پزشك، كالبدشناس و شارح آثار بقراط و جالینوس و ملقّب به بقراط دوم.
تولد و وفات
تاريخ تولد و سال فوت ابن ابی‌صادق را در منابع متقدّم به صراحت تعيين نكرده‌اند، اما به‌طور مسلّم در 460ق زنده بوده است و هشتاد و چند سال زندگى كرده است. منابع متأخر تاريخ فوت او را در حدود 470ق دانسته‌اند.
تحصیل
ابن ابی‌صادق تحصيلات خود را در زادگاهش آغاز كرد و ادامه داد تا در فنون حكمت به خصوص در طب به مقامى عالى رسيد. او را مردى قناعت پيشه، خوش گفتار، هوشمند، خوشرو، شيفته يادگيرى علوم و فنون و ماهر در پزشكى كه آن را از ابن سينا آموخته بود، شمرده‌اند. شاگردى وى نزد ابن سينا ظاهراً بايستى به حدود نخستين دهه سده 5ق مربوط باشد. ابن ابى‌اصيبعة و برخى ديگر نيز رابطه استادى و شاگردى ميان آن دو را تأييد كرده‌اند.
ابن ابی‌صادق پس از فراگيرى حكمت و پزشكى، در نيشابور به طبابت مشغول شد و به علّت علاقه به همشهريان خود، دعوت سلطان ابراهيم غزنوى را براى رفتن به دربار وى رد كرد. در معالجه عارضه قولنج عَميدالملك كُنْدُرى به دست وى كه بيهقى و شهرزورى آن را گزارش كرده‌اند، ترديدى نيست، اما ارتباطى كه ميان درگذشت ابن ابی‌صادق و اين معالجه يادكرده‌اند، صحيح به نظر نمى رسد؛ زيرا در صورت صحّت اين ارتباط، بايد تاريخ فوت او را پيش از سال قتل عَميدالملك بدانيم كه با تصريح ابن ابى‌اصيبعة بر زنده بودن وى بعد از اين تاريخ، منافات دارد. سيد اسماعيل جرجانى مؤلف ذخيره خوارزمشاهى از شاگردان برجسته ابن ابی‌صادق بوده است.
در زمينه اخلاق پزشكى: به عقيده ابن ابی‌صادق «پزشك حقيقى كسى است كه زيان خود را در رذيلت‌ها بداند و نخست خود را به انواع فضيلت‌ها درمان كند، سپس به معالجه بدنها رو آورد؛ زيرا كسى كه بدون درمان اخلاقى به معالجه بدنها مشغول گردد، در پست‌ترين مرتبه است». وى در باب تشخيص ماهيت بيمارى‌ها و استخراج قوانين طبّى از راه استقراى علمى و تجربه پزشكى و نيز درباره نقش پرهيز و گرسنگى در كاهش وزن بدن و درمان چاقى، سخن گفته است. شرحهاى او را بر آثار پيشينان درخور توجه دانسته‌اند. ابن ابی‌صادق سال‌هاى آخر عمر را در روستایى ييلاقى، واقع در 12 فرسنگى نيشابور به نام «اَنْبَروذِستانه» به سرآورد.
آثار
- شرح فصول بقراط، بهترين شرح کتاب فصول و مهم‌ترين اثر ابن ابی‌صادق است كه در 460ق تأليف آن پایان يافته است.
- شرح تَقْدِمَة المَعرفة بقراط، در مبادى پزشكى است.
- شرح منافع الأعضاى جالینوس، در كالبدشناسى است و تأليف آن در 459ق به پایان رسيده است.
- شرح مسائل حُنين، اصل مسائل از تأليفات پزشكى حُنين بن اسحاق است كه ابن ابی‌صادق بر آن دو شرح نوشته است، يكى شرح كبير و ديگرى شرح صغير.
- جواب ايرادهاى محمّد زكرياى رازى بر جالینوس.
- کتاب تاريخ كبير.
- نُخبَة العلاج، در کتاب خطى المغني في الطّب.
- رسالة الأدویة و الأطعمة المقتبسة من الأحاديث المكرّمة[۱].
پانویس
- ↑ جمشید نژاد، غلامرضا، ج2، ص670
منابع مقاله
جمشید نژاد، غلامرضا، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر کاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، چاپ دوم، 1374.