أطباء مصر عبر العصور الإسلامية
| أطباء مصر عبر العصور الإسلامیة | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | بتاتونی، کمال الدین حسن (نویسنده) |
| ناشر | دار المعارف |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 2009 م |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-977-02-7263-0 |
| موضوع | طب اسلامی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
أطباء مصر عبر العصور الإسلامية تألیف دكتر كمال‌الدين حسن بتانونى (استاد دانشگاه قاهره) و دكتر احمد كمال‌الدين بتانونى (دكتر جراح دانشگاه قاهره) است. پيرامون بررسى زندگى اطباى كشور مصر از قرن اول هجرى تا سال 1318ق (اوايل قرن چهاردهم هجرى) است.
تاريخ پایان تحرير اين اثر 1429ق (2008م) است.
ساختار
كتاب در یک مقدمه، یک تمهيد و نه باب به رشته تحرير درآمده است. مقدمه پيرامون انگيزه نگارش و شيوه نگارش اين اثر و معرفى اجمالى ساختار كتاب است.تمهيد نيز به موضوع پزشكى و پزشكان در نظر مسلمانان پرداخته است.
در هر باب از كتاب نيز پزشكان براساس تاريخ فوتشان مرتب شده‌اند.
گزارش محتوا
تاريخ علوم از جمله امورى است كه به عنوان مقدمه هر علمى به آن نگاه مى‌شود.در اين حوزه از بزرگان هر علم و ابتكارات و اكتشافات و سير تاريخ آنها سخن به ميان مى‌آيد. از جمله علومى كه پيرامون تاريخ آن نگاشته‌هاى فراوانى به رشته تحرير درآمده است دانش پزشكى است.
بعضى از نگاشته‌هاى تاريخ طب گاه به رشته خاصى از طب -مثل چشم پزشكى و يا داروسازى- اختصاص دارد و برخى ديگر پيرامون بررسى زندگى اطباى مشهور در بازه زمانى خاص يا منطقه جغرافيايى محدودى است. كتاب حاضر از جمله نگاشته‌هايى كه به بررسى زندگى اطباى منطقه‌اى خاص (مصر) اختصاص دارد.
مؤلفين اين اثر بر اين باورند كه در یک مجلد نمى‌توان تمامى اطباى سرزمين‌هاى اسلامى را جمع‌آورى نمود، از اين‌رو تصميم گرفته‌اند كه اطباى كشورهاى اسلامى را بر اساس مناطق جغرافيايى جمع‌آورى كنند كه مجلد اول آن به بررسى اطباى كشور مصر اختصاص دارد.
تاكنون نگاشته‌هاى بسيارى پيرامون زندگى و آثار پزشكان به رشته تحرير درآمده است ولى در بسيارى از آنها مطلب تازه‌اى به چشم نمى‌خورد، بلكه بسيارى از آنها وانویسى سخنان ديگران است. از سوى ديگر در بسيارى از اين نگاشته‌ها تنها به بررسى احوالات پزشكان مشهور بسنده شده و مطلبى از پزشكان گمنام به چشم نمى‌خورد. در اين ميان كتاب حاضر هم از جامعيت بسزايى برخوردار است و هم به نكات تازه‌اى پيرامون پزشكان پرداخته است.
اهميت اين اثر در پرداختن هرچند مختصر به زندگى پزشكانى است كه هيچ نام و نشانى از آنها در كتب ديگر به چشم نمى‌خورد.
مطالب ابواب كتاب به اختصار عبارت است از:
باب اول، پيش گفتارى تاريخى درباره تاريخ مصر از ابتداى اسلام تا سال 1318ق است. فتح مصر توسط مسلمانان، عصر عباسى در مصر، عصر حاكمان طولونى، حكومت دوباره عباسيان بر مصر، دوران اخشيزى، عصر فاطمى، عصر زنگيان، عصر ايوبيان، دوران ممالیک ترك، ممالیک برجى، عصر عثمانى، اشغال مصر توسط فرانسویان، خانواده محمد على پاشا تا انتهاى دوران پادشاهى در مصر مطالبى است كه در باب اول مطرح مى‌شود.
باب دوم درباره پزشكان در دو قرن اول هجرى است. در اين باب مجموعاً زندگى چهار طبيب بررسى مى‌شود.
باب سوم پيرامون پزشكان در عصر طولونى (254-292ق / 868-905م) است. در اين باب هفت پزشك معرفى شده‌اند.
باب چهارم كه به بررسى پزشكان دوره اخشيرى (323-359ق / 935-969ق) اختصاص دارد. الباسى (ت حوالى 357ق967/م) تنها پزشكى است كه در اين باب از كتاب از او ياد شده است.
باب پنجم درباره پزشكان عصر فاطمى (359-567ق / 969-1171م) و دربرگيرنده زندگى 26 پزشك است.
باب ششم پيرامون پزشكان عصر ايوبى (570-648ق / 1174-1250م) است. در اين بخش زندگى 37 پزشك بررسى شده است.
باب هفتم درباره 52 پزشك عصر مملوكى (648-922ق / 1250-1517م) است.
باب هشتم دربرگيرنده زندگى 11 طبيب دوران عثمانيان (922-1220ق / 1517- 1805م) است.
باب نهم گزارشى پيرامون پزشكان عهد خاندان محمد على پاشا تا اواخر قرن نوزدهم ميلادى (1318ق) است. در اين باب زندگى 42 پزشك اين دوران بررسى شده است.
وضعيت كتاب
در انتهاى اثر فهرست منابع و مطالب آمده است. پاورقى‌هاى كتاب نيز به منابع و مستندات مطالب اختصاص دارد.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب