اخلاق محتشمی
| اخلاق محتشمی | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | ابن‌مقفع، عبدالله بن دادویه (نويسنده)
نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (مترجم) نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (نويسنده) دانش‌پژوه، محمدتقی (مصحح) |
| عنوان‌های دیگر | ترجمه الادب الوجیز للولد الصغیر رساله در تولا و تبرا/ مقالة فی فضائل امیرالمؤمنین علی(ع) |
| ناشر | دانشگاه تهران |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1377 ش |
| چاپ | 3 |
| شابک | 964-03-3989-X |
| موضوع | اخلاق اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | BP 247/45 ن6الف3* |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
اخلاق محتشمى، اثر خواجه نصير الدين طوسى و به زبان فارسى است. اين کتاب، در موضوعات مختلف اخلاقى است و پند و اندرز و سخنان حكيمانه و امثال و تمثيلات فراوان در آن به چشم مى‌خورد و جنبه عملى آن از جنبه نظريش بيشتر است و يك دوره اخلاق اسلامى كه رنگ تشيع دارد، از آن آشكار و هويداست.
ساختار
کتاب، داراى چهل باب است. شيوه تأليف اين کتاب، چنان است كه نخست، درباره هر موضوع، آيه‌هايى از قرآن، سپس احاديث نبوى، آن‌گاه كلام حكما ذكر مى‌شود.
گزارش محتوا
خواجه، در اين کتاب، علاوه بر آيات و احاديث، از رأى‌ها و گفته‌هاى بوذرجمهر، انوشيروان، روشنك دختر دارا و مانند اينها و از گفته‌هاى سقراط، افلاطون، ارسطو، ديوجانس، اسكندر، فيثاغورث و... نيز بهره برده است. وى كوشيده است بدون هيچ تعصبّى همه آراى برگزيده و صحيح را درباره اخلاق نظرى از كليه منابعى كه در عصر او در دست‌رس دانشمندان بوده است، خواه قرآن كريم و احاديث نبوى و خواه عقايد صوفيان و زاهدان و خواه انديشه‌هاى ايرانيان باستان و فيلسوفان هند و يونان، گرد آورد و به ويژه از گفته‌هاى اخوان الصفا و سخنان داعيان فرقه اسماعيليه، بسيار استفاده كرده است. مرحوم دانش‌پژوه به نقل از يادنامه خواجه نصير، يادآورى نموده كه «خواجه به جنبه انسانى، بيشتر اهميت مى‌داد و آزادانديش بود و مزه آزادى فيلسوفانه را چشيده و با همه گونه دانشمندان از اسماعيلى و شيعى و سنّى نشست و برخاست داشت و به آنها احترام مى‌گذاشت و چندان تعصّب مذهبى روا نمى‌داشت».
با تمامى اين اوصاف، وى در کتاب، به ويژه در باب‌هاى دوم و سوم، اعتقاد خويش را به تشيع نشان داده است و بى‌نظرى و عدم تعصب او در نقل گفته‌هاى داعيان و حكيمان و فيلسوفان، دليل بر مشرب حكيمانه و وسعت نظر و پيروى از روش علمى در تأليف کتاب است.
چهل بابى كه در اخلاق محتشمى آمده، با باب نخست كه در دين و شناسايى آفريننده است آغاز مى‌شود و با باب چهلم كه در حكايت‌ها و نادره‌ها و نكته‌ها و پندها است پايان مى‌يابد.
پس از پايان يافتن ابواب چهل‌گانه کتاب اخلاق محتشمى، سه نوشته ديگر با نام‌هاى زير ذكر شده است: 1- «ترجمه الادب الوجيز للولد الصغير» كه اصل آن از ابن مقفع و ترجمه آن از خواجه است و در موضوع پندها و دستورهايى است به كودكان و جوانان، درباره خوى‌ها و آيين‌هاى زندگى و... 2- «رساله در تولّى و تبرّى» كه در آن، خواجه طوسى مسئله تولّى و تبرّى را كه از نشانه‌هاى تشيّع است، به شيوه فلسفى تجزيه و تحليل مى-كند. نكته قابل توجه اينكه نثر اين رساله، با ديگر رساله‌هاى وى بسيار متفاوت است و جنبه علمى آن بر جنبه ادبى غلبه دارد، زيرا نويسنده از هر روشى كه به تصنّع انجامد، در اين رساله، پرهيز مى‌كند و حتى از عطف‌هاى تفسيرى مكرّر و ناسودمند، دورى مى‌جويد. در اين رساله، اسلوب نثر خواجه، چنان است كه بيشتر كلمه‌ها و فعل‌ها را با پيشوندهای «فرا» و «باز» و «در» به معنى‌هاى مختلف به كار مى‌برد و گاه به شيوه تازى، مفعول مطلق نوعى به كار مى‌گيرد.3- «مقالة في فضائل اميرالمؤمنين على(ع)» كه در آن، حديث‌هاى فراوانى در فضيلت على(ع)، گرد آمده و يك نمونه از آن اين است كه طبق روايتى از پيامبر(ص)، حضرت على(ع)، با چهار تن از پيامبران نخستين (نوح، ابراهيم، موسى و عيسى(ع)) برابر است.
منابع مقاله
مقدمه و متن کتاب.