تفسير الحبري
| نام کتاب | تفسير الحبري |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | حسین بن حکم (نويسنده)
حسینی جلالی، محمدرضا (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 93 /ح5ت7 1366 |
| موضوع | تفاسیر شیعه - قرن 3ق.
تفاسیر ماثوره |
| ناشر | موسسة آل البیت علیهم‌السلام لإحیاء التراث |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE1981AUTOMATIONCODE |
تفسير الحبرى، تألیف ابوعبدالله حسين فرزند حكم بن مسلم كوفى حبرى از جمله تفاسير روايى مشتمل بر بخشى از آيات و سور قرآن كريم است كه در يك جلد به زبان عربى تألیف شده است. حبرى در اين تفسير بسيارى از آيات قرآن مجيد كه در فضائل اهل بيت(ع) است را جمع كرده و به مدد احاديث از طريق شيوخ روات كه مورد قبول تمام فرق مسلمين است، مستنداً به رسول الله(ص) به تفسير آنها پرداخته است.نظم اين اثر به ترتيب سوره‌هاى قرآن كريم است. اين تفسير به نامهاى «تنزيل الآيات المنزله في مناقب اهل‌البيت(ع)»، «ما نزل من القرآن في على بن ابيطالب(ع)» و «ما نزل من القرآن في اهل‌البيت(ع)»، نيز ناميده شده است.
ساختار
كتاب مشتمل بر چند بخش است: مقدمه مفصلى از محقق كتاب، متن كتاب، مستدركات و تخريجات، كه توضيح آنها در ادامه خواهد آمد.
گزارش محتوا
تفسير حبرى با تحقيق كامل فاضل ارجمند سيد محمدرضا حسينى جلالى ارائه شده است. اين تحقيق همراه با مقدمه‌اى در چند بخش ارائه شده است:بخش اول شرح حال مفصل از مؤلف و شيوه تحقيق در 68 صفحه و بخش دوم بحثى مفصل درباره كتاب مى‌باشد كه توسط سيد محمدرضا حسينى جلالى انجام گرفته است. نام كتاب، احاديث آن، نسخه‌ها و تفاوت آنها متن تحقيق تصحيح شده، بحثى مفصل در اسباب النزول، بررسى تفاسير روايى و كتبى كه آيات اهل بيت(ع) را تفسير كرده و ارائه كتاب‌شناسى آنها و ارائه سه جدول شامل جدول طرق و روات از حبرى، جدول تفسير حبرى و مصادر آن و جدول روايات تفسير حبرى كه در شواهد التنزيل حسكانى نقل شده‌اند از مطالب اين بخش از كتاب است.
شيوه تحقيق كتاب مراحلى را به خود ديده است كه عبارتند از:
- مقابله نسخه‌ها و بيرون آوردن متن مضبوط براى كتاب
- تطبيق رسم الخط متن با رسم الخط جديد و متداول
- تطبيق متن به تناسب احاديث و شماره‌گذارى آنها
- ضبط متن و اعراب گذارى آن
متن اين تفسير در مجموع 150 روايت را دربر دارد كه 100 روايت آن مربوط به آيات نازله در حق اهل بيت(ع) است و 30 روايت آن، رواياتى است كه در حق اهل بيت(ع) آمده و در فضيلت آنان است و 20 روايت ديگر در موضوعات مختلف احكام، تاريخ و مواعظ است و مانند تفسير فرات كوفى و عياشى جنبه روايى دارد؛ بنابراين چيزى از توضيحات و نقد مطالب و اجتهاد مفسر در آن به چشم نمى‌خورد.
وضعيت كتاب
نسخه حاضر برگرفته از دو نسخه خطى كتاب مى‌باشد كه هر دو نيز از نسخه‌اى متعلق به خزانه مستنصريه برداشت شده است. گزارش مفصلى از نسخه‌ها در مقدمه تحقيق ارائه شده است.
محقق كتاب احاديث تفسير حبرى را از منابع ديگر استخراج و در پاورقى به منابع آنها اشاره شده است.
تهيه فهرست‌هاى متفاوت نيز از جمله تلاشهاى محقق بوده است، اين فهرست‌ها شامل فهرست 1-آيات، 2-احاديث، 3-اعلام، كتاب و روات احاديث،4-مكانها، ايام و الفاظ خاص، 5-فهرست كتب و مؤلفات، 6- مراجع و مصادر، 7-فهرست موضوعات و محتواى كتاب است.
منابع مقاله
- مقدمه تحقيق
- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهى، به كوشش بهاء‌الدين خرمشاهى، ج 1، ص494 و ص890
- دايرةالمعارف تشيع، زير نظر حاج سيد جوادى و ديگران، ج 4، ص492
- طبقات مفسران شيعه، دكتر عقيقى بخشايشى، ج 1، ص530
- سير تطور تفاسير شيعه، سيد محمد على ايازى، چاپ سوم، ص43