الإيماضات

    از ویکی‌نور

    كتاب الايماضات و التشريفات يا الصحيفة الملكوتية و الحكمة السويّة در موضوع فلسفه مى‌باشد كه توسط مرحوم ميرداماد در سال 1012 هجرى قمرى نگاشته شده است.

    ظاهرا اين كتاب توسط برجسته‌ترين شاگرد مير داماد يعنى صدر المتألهين شيرازى كتابت شده است.

    ميرداماد در اين كتاب حول مسائلى چون حدوث عالم، زمان، مكان، بحث از شئون حوادث، هيولاى اولى و غيرهم سخن گفته شده است.كتاب داراى پنج سقايه است كه چهارمين سقايۀ آن از نسخۀ خطى كتاب ساقط گرديده است.


    ساختار و گزارش محتوا

    وجود در سقايه اول وجود به حسب ظرفهاى وجود توسط ميرداماد مورد بررسى قرار گرفته است.

    در سقايۀ دوم نيز به شئون حوادث بحسب احكام حدوث پرداخته است.ميرداماد كه از قائلان به اصالت ماهيت مى‌باشد در اينجا سبق ماهيت از وجود را اثبات كرده است وى حدوث را امرى تدريجى و دفعى مى‌داند به اين معنا كه وجود شىء بتمامه در زمانى اگر باشد از جهت بدايه دين داراى حدوث تدريجى خواهد بود.اما اگر وجود شىء بتمامه در زمانى بوده و سپس اين وجود استمرار داشته باشد داراى حدوث دفعى مى‌گردد.وى سوّمين نوع حدوث را حدوث زمانى مى‌داند كه نه حدوث تدريجى دارد و نه حدوث دفعى بلكه در نفس زمان به غير جهت انطباقى مى‌باشد.

    حركت از جمله مسائلى كه ميرداماد در اين كتاب به دنبال اثبات آن است تقسيم حركت به حركت توسطى و حركت قطعى مى‌باشد.از ديگر تقسيماتى كه بدان قائل شده است تقسيم حركت به قطعى و آنى و توسطى است. ايشان حدوث را نيز به حدوث دهرى و حدوث زمانى تقسيم مى‌كند.


    هيولاى اولى

    سقايۀ سوم كتاب نيز در مورد هيولاى اولى است.


    علم الهى

    ميرداماد در اين سقايه به موضوع علم در علم اعلى پرداخته و موضوع آن را حقيقت متقرر بما هى حقيقت متقرر مى‌داند او معتقد است بحث از هيوئى و صورت و خواص آنها از مباحث حكمت طبیعیه نبوده بلكه از مسائل حكمت فوق طبیعیه مى‌باشد.او محسوس بودن جسم طبيعى را از جهت عوارضش مى‌داند و مى‌گويد جسم طبيعى محسوس حرف يا معقول صرف نمى‌باشد بلكه از جهت عوارضش محسوس بوده ولى از جهت ذاتش معقول مى‌باشد.

    مؤلف كتاب به دو نظر اشراقيون و مشائيون و بالخصوص سردمدار ايندو نظريه يعنى افلاطون الهى و ارسطوطاليس در مورد هيولاى اولى و قوۀ قبول آنها پرداخته و براى اثبات حقانيّت يكى از آندو براهينى را اقامه مى‌كند.


    وحدت وجود

    از ديگر تقسيمات ميرداماد در اين كتاب تقسيم وحدت به سه نوع وحدت شخصيه، وحدت نوعيّه و وحدت عرضيّه مى‌باشد.او قوه را بر شش امر قابل انطباق مى‌داند كه عبارتند از:

    1. بر هرچيزى كه آن مبداء تأثر و تغيّر است.
    2. بر چيزى كه مقابل بالفعل است.
    3. بر قوۀ بر فعل.
    4. بر جواز فعل و انفعال شىء.
    5. بر قوۀ فعليه‌اى كه فاعليت از مشيتّى سرچشمه مى‌گيرد كه عبارتست از قدرت و قوت اختيارى.
    6. بر قوۀ منفعل.

    ايشان قوايى را كه مبداء حركات و افعال است را نيز به دو صورت مقارن نطق و تخييل و آنچه در غير ذوات نطق و تخييل مى‌باشد تقسيم مى‌نمايد و بحثى مبسوط در معانى قابليت و فاعليت ارائه مى‌كند.

    آخرين سقايۀ كتاب اياضات كه پنجمين سقايه مى‌باشد در مورد متقرر الحقيقه و غير متقرر الحقيقه و ماهيات متأصله و مقولات عشر مى‌باشد.


    معرفى نسخه

    اين كتاب در ضمن جلد اول مصنفات میرداماد مشتمل بر ده عنوان از کتاب‌ها و رساله‌ها و اجازه‌ها و نامه‌ها كه توسط جناب آقاى مهدى محقق مقدمه بر آن نوشته شده است و به اهتمام جناب آقاى عبداللّه نورانى جمع‌آورى گرديده در قطع وزيرى بوسيلۀ انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگى در تهران و در سال 1381 به چاپ رسيده است كه شمارۀ شابك آن 3-07-7874-964 مى‌باشد.