شیخ علی کبیر، علی بن محمد
شيخ على بن محمد بن الحسن بن زين‌الدين الجبعى العاملى(1013-1103ق) عالم، فقیه، اصولی، استاد، مؤلف، از کتابهای مشهورش "الدر المنظوم من كلام المعصوم"
| نام | شیخ علی کبیر، علی بن محمد |
|---|---|
| نام های دیگر | علی بن محمد بن حسن بن زی‍ن ال‍دی‍ن عاملی
عاملی، علی بن محمد زی‍ن ال‍دی‍ن عاملی، علی بن محمد نبیره شهید ثانی |
| نام پدر | محمد |
| متولد | 1013 |
| محل تولد | روستای جبع در جبل عامل لبنان |
| رحلت | 1103 هـ.ق |
| اساتید | نجیب‌الدین علی بن محمد بن مکی
نورالدین علی عاملی |
| برخی آثار | الدر المنظوم من کلام المعصوم |
| کد مؤلف | AUTHORCODE62AUTHORCODE |
ولادت
در سال 1013 يا 1014ق در روستاى جبع يكى از روستا جبل عامل در شمال لبنان كه داراى هواى مطبوع و ابى گوارا و ميوه‌هاى لذيذ مى باشد، متولد شد. كه در اين منطقه علماى زيادى چشم به جهان گشوده است مثل شيخ حر عاملى و شيخ بهائى و شهيد ثانى....[۱]
پدر او كه شخصى عالم فاضل و فقيه جامع و متكلمى زبردست و شاعر و اديب بزرگ بود از او كتابهای زيادى بر جاى مانده است مثل شرح تهذيب الاحكام و شرح استبصار كه به نام استقصاء الاعتبار نيز مشهور است و حاشيه شرح لمعه و...[۲]
جدش، ابومنصور جمال‌الدين شيخ حسن بن زين‌الدين و جد پدرش شهيد ثانى زين‌الدين بن على العاملى مى باشد است.
تحصیلات
در 9 سالگى موفق به فراگيرى علوم مى شود. و در 12 سالگى جانشين پدر در امور معيشت خانواده اش بر مى شود و به وارسى املاك پدرش مشغول مى باشد.[۳] با این حال از ادامه تحصیل غفلت نمی نمود و در همه اوقات زندگيش مداومت بر طلب علم مى نمود حتى با وجود از دست دادن دو فرزندش نيز باز هم از اين امر دست بر نمى داشت و به حضور علماء زمانش مى رسيد و به فراگيرى علوم اهميت ميد اد.
او در عراق از از محضر اساتیدی مانند نجیب‌الدین علی بن محمد بن مکی شاگرد صاحب معالم و نورالدین علی عاملی برادر صاحب مدارک و معالم استفاده کرد.[۴]
در اين امر چنين نقل شده كه در اوايل تدريس شرح لمعه بودم كه به عبارة الصدوقان رسيدم از من سوال شد كه اين دو نفر (صدوقان) چه كسانى هستند در جواب گفتم محمد بن بابويه و برادرش و اين اشتباه از من بود كه در شب خوابيده بودم و جدم شهيد ثانى را در خواب ديدم كه مى گفت اى فرزندم صدوقان محمد بن بابويه و پدرش مى باشد.
در سال 1030ق پدر را از دست مى دهد. و در سال 1032 يا 1033 در سن 16 سالگى به سمت مكه و مدينه مسافرت مى‌كند.
در اواسط زندگيش به ايران عزيمت كرده به اصفهان می‌رود و در همانجا نيز ساكن شدند.
اصفهان از بزرگان اصولى مثل محقق كركى كه حوزه‌هاى علميه فراوانى در اصفهان و ديگر مناطق ايران تاسيس كرد بهره ميبرد و همچنين علمائى چون شيخ بهائى مير داماد جمال‌الدين خوانسارى و فاضل هندى وشيخ محمدتقى مجلسى و فرزندش محمدباقرمجلسى... در اصفهان جاى داشتند به همين دليل شهر اصفهان از جايگاه ويژه علمى برخوردار بود.
شاگردان
- فرزندش حسن بن على
- فرزندش زين‌الدين بن على بن محمد
- فرزند بردادرش على بن زين‌الدين بن محمد
- فرزند برادرش حسن بن زين‌الدين بن محمد
- احمد بن عبدالعالى الميسى
- عبدالله بن محمد فقعانى عاملى
- علامه ميرزا محمد جعفر بن ميرزا عيسى بيك تبريزى
- محمد بن جعفر بن عيسى تبريزى
اجازه‌هايى نيز براى تعدادى از علماء صادر كرد، مانند علامه مجلسى در سال 1068، سيد على خان بن خلف مشعشعى حويزى و پسر برادرش على بن زين‌الدين الثانى بن محمد بن الحسن.
فرزندان مؤلف
- محمد بن عليّ بن محمّد
- حسين بن عليّ بن محمّد
- محيى‌الدين بن عليّ بن محمّد
- زين‌الدين بن عليّ بن محمّد
تمام فرزندانش از اكابر علماء در شهر اصفهان بودند كه در همانجا نيز زيستند و از دنيا رفتند.[۵]
مؤلف از زبان علماء
شيخ حر عاملى در امل الامل چنين مى گويد: شيخ على بن محمد بن الحسن بن زين‌الدين عاملى به فلم و فضل و فقه و تبحر و تحقيق مشهور بود و در بزرگيش مشهور تر از اين است كه ذكر شود.
در رياض العلماء چنين نقل شده است: شيخ على بن محمد... فاضلى فقيه عالمى عامل مى باشد
در لؤلؤة البحرين او را فاضلى جليل و متبحر ياد كرده است.[۶]
تأليفات
او در مدت عمرش بيش از 70 كتاب تألیف كردند كه برخى از آنها از اين قبيل است:
- الدر المنثور من الخبر الماثور و غير الماثور
- الدرّ المنظوم من كلام المعصوم
- الأحاديث النافعة
- تنبيه الغافلين وتذكير العاقلين
- الحاشية على الألفيّة
- الحاشية على شرائع الإسلام
- الحاشية على الفوائد المدنيّة
- الحاشية على مختصر النافع
- الحاشية على المعالم
- الحاشية على من لا يحضره الفقيه
- الردّ على سلطان العلماء
- الردّ على محمّد أمين الاسترابادي
- الردّ على من يبيح الغناء
- الزهرات الزويّة في الروضة البهيّة
- السهام المارقة من أغراض الزنادقة
- شرح الصحيفة السجّاديّة
- فائدة في عقد المتعة وما يعتبر فيها
- القصائد الكثيرة
- ...
وفات
شيخ على كبير در سال 1103 يا 1104ق در حالى كه بيش از 90 سال داشت در شهر اصفهان از دنيا رفتند و بعد از وفاتتش او را به خراسان برده و در مدرسه ميرزا جعفر در مقبره شيروانى و سبزوارى در كنار فرزندش حسين به خاك سپردند.
پانویس