بحر الجواهر
| نام کتاب | بحر الجواهر |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | معجم الطب الطبیعي |
| پدیدآورندگان | موسسه احیاء طب طبیعی (محقق)
موسسه مطالعات تاریخ پزشکی. طب اسلامی و مکمل (سفارش‌دهنده) هروی، محمد بن یوسف (نويسنده) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | |
| موضوع | پزشکی اسلامی - اصطلاحها و تعبیرها - متون قدیمی تا قرن 14
پزشکی اسلامی - دایرةالمعارفها پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | جلال‌الدين |
| مکان نشر | قم - ایران |
| سال نشر | 1387 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12440AUTOMATIONCODE |
بحر الجواهر معجم الطب الطبيعى اثر محمد بن يوسف هروى در موضوع علم لغت، فرهنگنامه‌اى جامع از لغات طبى است كه توسط موسسه احياء طب طبيعى مورد تحقيق قرار گرفته و در يك جلد منتشر است.
ساختار
كتاب حاوى دو مقدمه از محقق و مؤلف و متن كتاب است. شيوه كار مؤلف در تألیف كتاب، همچون كتب لغت جديد مى‌باشد كه طبق حروف الفبا تنظيم شده و ملاك حرف اول كلمات مى‌باشد؛ بنابراين كتاب با كلماتى كه با حرف الف شروع مى‌شوند آغاز شده و با كلماتى كه با حرف ياء شروع مى‌شوند خاتمه پيدا مى‌كند.
گزارش محتوا
كتاب مجموعه‌اى از اسامى اطباى بزرگ و اسامى ادويه و الفاظ طبى و... است. مؤلف در تألیف آن عربى و فارسى را درهم آميخته است؛ به عنوان مثال در ترجمه واژه «آطريلال» آنرا به فارسى چنين گفته است: «نباتيست كه تخم او مستعمل است و تخم او مانند كرفس بوده وگياه وى را رجل الطير و رجل الغراب و حرز الشيطان خوانند. گرم و خشك است در آخر مرتبه دوم، در تداوى برص و بهق و به غايت سودمند است...» و يا در ترجمه واژه «آثاناسيا» چنين مى‌خوانيم: «معجون ينفع من اوجاع الكبد و غيرها، و معناه المنقذ و قيل: (مى‌آيم) و بهتر كنم، و قيل معناه دواء الذئب و المعز...».
مؤلف در ترجمه برخى از لغات به اقوال ديگر علماى لغت رجوع كرده است كه بر اهميت كتاب افزوده است مثلا در ترجمه اولين واژه كتاب كه «آنس» است از سه قول جالینوس و مالقى و صاحب تذكره استفاده كرده است.
مؤلف در نگارش كتاب نكاتى را رعايت كرده كه به برخى از آنها اشاره مى‌شود:
1- ذكر وزن الفاظ، مثلا: در ترجمه جرجيس ابتدا وزن آن را بر وزن «قنديل» گفته و بعد آنرا ترجمه نموده است.
2- كمك گرفتن از اِعراب براى برخى الفاظ، مثال: «الاذن»: بضم الهمزه و سكون الوسط و تحريكه
3- مؤلف وقتى اسم برخى از ميوه‌ها و گياهان را بر مى‌شمرد طبيعت آن را نيز ذكر مى‌كند.
4- علاوه بر الفاظ طبى، زندگى‌نامه اطباى بزرگى همچون ابن سينا نيز مورد بررسى قرار داده است.
5- نويسنده در كتابش از حيوانات نيز نام برده است مانند «السمع» به معناى بچه گرگ كه از كفتار مى‌باشد.
وضعيت كتاب
موسسه احياء طب طبيعى با استفاده از نسخه خطى اواخر قرن 10ق و نسخه چاپ سنگى سال 1288، كتاب را مورد تحقيق قرار داده است.در پاورقى كتاب اختلاف نسخ و توضيح برخى الفاظ ذكر شده است. در انتهاى كتاب نيز فهارس، اعلام، ابزار، اماكن، اوزان و كتب آمده است.
منبع مقاله
مقدمه و متن كتاب