ابن جمیع، اسماعیل بن هبةالله
| نام | ابن جميع، موفق‌الدين اسماعيل بن هبه الله |
|---|---|
| نام‌های دیگر | |
| نام پدر | |
| متولد | |
| محل تولد | |
| رحلت | |
| اساتید | |
| برخی آثار | |
| کد مؤلف | AUTHORCODE21406AUTHORCODE |
ابن جُمَيْع، يا ابن جامع، شيخ موفق‌الدين هبةالله بن زين بن حسن ابن افرائيم بن يعقوب بن اسماعيل بن جُميع اسرائيلى، مكنى به ابوالعشائر (ابوالمكارم) و ملقب به شمس الرياسة (د 594ق)، پزشك مشهور يهودى‌زاده و پرورده فُسطاط مصر.
وى طب را نزد شيخ موفق عدنان بن العين زَربى كه از طبيبان معروف زمان بود، فرا گرفت و در علم و عمل مهارت تام يافت. در آغاز مورد توجه العاضد لدين‌الله آخرين خليفه فاطمى مصر بود. پس از آن كه خاندان فاطمى با عزل آن خليفه توسط وزيرش صلاح الدين ايوبى، منقرض شد (567ق) و سلسله ايوبيان تأسيس گرديد، ابن جميع به خدمت صلاح الدين درآمد و در سلك پزشكان مورد اعتماد او قرار گرفت و براى او دارويى تهيه كرد كه به «ترياق الكبير الفاروق» شهرت يافت. ابن جميع شاگردان زيادى پرورش داد كه از معروف‌ترين آنان شيخ سديد بن ابى البيان را مى‌توان نام برد كه خود طبيبى نام‌آور بود. وى استادش را خوش بيان و زبان‌آور و ماهر در معالجه بيماريها معرفى كرده است. ابن جميع در فن خود چنان مهارت داشت كه با نگريستن به بيمار، بيمارى او را درمى‌يافت و گفته‌اند فردى را كه گمان مى‌كردند درگذشته و آماده دفن او بودند، معالجه كرد و همين امر موجب شهرت او شد. برخى به غلط اين واقعه را به ابى البيان، شاگرد ابن جميع نسبت داده‌اند. وى به زبان عربى و تلفظ درست لغات علاقه خاص داشت و کتاب لغت صحاح جوهرى كه بدان اعتماد داشت، هميشه مورد مراجعه‌اش بود. از شاعران مشهور مصر، ابن المنجم مصرى او را هجو كرده و يوسف بن هبةالله بن مسلم، قصيده‌اى بلند در رثاى او سروده است.
آثار
- الإرشاد لمصالح الأنفس و الأجساد، کتابى است در كليات دانش پزشكى، كه پسرش ابوطالب اسماعيل آن را به اتمام رسانده است.
- التصريح بالمكنون في تنقيح القانون، كه ابن جميع آن را در رد و تفسير قانون ابوعلى سينا نوشته است، اما عبداللطيف بغدادى پزشك مشهور عراق رديه‌اى بر اين کتاب نوشت و ابن جميع را به سبب ناتوانى در درك سخنان ابن سينا سخت مورد انتقاد قرار داد.
- رسالة فيما يعتمده حيث لايجد طبيباً يا المهذب من المجرب في طب، شامل دستورهاى پزشكى در صورت عدم دسترسى به پزشك كه آن را براى قاضى ابوالقاسم على بن حسين نوشته است.
- رسالة السيفية في الأدوية الملوكية، كه درباره معالجه قولنج است.
- رسالة ذات الشعبتين و العمل بها.
- رسالة في طبع الإسكندرية و حال هوائها و مياهها و نحو ذلك من أحوالها و أحوال أهلها.
- مقالة في الليمون و شرابه و منافعه.
- مقالة في الراوند، درباره ريواس كه اهميت آن بيشتر از رساله پيشين است. اين رساله را نيز ابن بيطار دقيقاً در اثر خود آورده است.
- مقالة في الحدبة.
منبع مقاله
دايرة المعارف بزرگ اسلامى، ج3، ص251، چاپ دوم، تهران، 1374، مقاله به قلم على اكبر ديانت.