المسائل في الطب للمتعلمين
المسائل في الطب للمتعلمين تألیف حنين بن اسحاق (متوفى 260ق) پزشك معروف سده سوم هجرى است. ابن اصيبعة در مورد اين كتاب مى‌گويد: «كتاب مسائل مدخل و پيش‌درآمد براى آشنايى با صناعت پزشكى است، زيرا حنين بن اسحاق، آنچه را كه براى ورود به آموزش پزشكى لازم بود، در اين كتاب جمع‌آورى نموده است؛ البته همه اين كتاب را حنين ننگاشته، بلكه شاگرد او حبيش كار ناتمام او را به پايان رسانده است.»(عيون الابناء في طبقات الاطباء، ص271).
| نام کتاب | المسائل في الطب للمتعلمین |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | موسی، جلال محمد (محقق)
عرب، مرسی محمد (محقق) حنین بن اسحاق (نويسنده) ابوریان، محمدعلی (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | R 128/3 /ح9م5 |
| موضوع | پزشکی اسلامی - متون قدیمی تا قرن 14
پزشکی سنتی - متون قدیمی تا قرن 14 |
| ناشر | دار الجامعات المصرية |
| مکان نشر | قاهره - مصر |
| سال نشر | 1978 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE12635AUTOMATIONCODE |
ابن ابى‌صادق در شرح اين كتاب مى‌نويسد: «كتاب مسائل در ميان كاغذ پاره‌ها و به‌صورت ناتمام بود تا آنكه شاگرد و خواهرزاده حنين، حبيش آن را مرتب كرد و مطالبى بر آن افزود». (مقدمه المسائل في الطب، ص23).
حنين اين اثر را هنگام خلافت متوكل عباسى در بغداد تأليف نمود و يكى از منابع اروپائيان در زمينه پزشكى در دوران قرون وسطى بوده و بارها به لاتين ترجمه شده است.
ساختار
مؤلف اين اثر را در هشت فصل تدوين نموده است. شيوه بحث وى، شروع از مباحث عمومى و مباحث نظرى و سپس وارد شدن به امور جزئى‌تر است.
مؤلف در اين اثر مهم‌ترين مسائل پزشكى، به صورت سؤال و جواب مطرح و البته سعى او بر اين است كه سؤال و جواب‌ها كوتاه و مختصر ولى در عين حال گويا و رسا باشد. از اين‌رو از پرداختن به مناقشات اجتناب مى‌ورزد، بلكه از وارد شدن به مباحث استدلالى خوددارى مى‌كند. همچنين به نقل اقوال از ديگران -حتى جالینوس - نمى‌پردازد تا ذهن خواننده پريشان و مشوّش نشود.
گزارش محتوا
در فصول مختلف كتاب مباحثى همچون كليات طب، علم بيمارى‌ها، اسباب بيمارى‌ها، دلائل و علامات بيمارى‌ها، علم درمان بيمارى‌ها، ادويه مفرده و مركبه مورد بررسى قرار گرفته است.
كتاب از مصادر اوليه طب سنتى است. علاوه بر قدمت اين اثر كه قابل توجه تاريخ‌نگاران علوم است، از دو جهت ديگر نيز قابل بررسى است:
اول: آنكه مؤلف با مبانى و اقوال حكما و پزشكان يونانى خصوصاً بقراط و جالینوس آشناست؛ به عبارتى ديگر كتاب او تقريباً برگرفته از طب يونانى است.
دوم: جامعيت نسبى اين نگاشته كه على‌رغم آنكه از اولين مصنفات در حوزه پزشكى بعد از اسلام است، جامعيت آن نيز قابل توجه است.
اين دو خصيصه باعث آن شده است كه اين اثر بعد از تأليف مورد توجه پزشكان بسيارى قرار گيرد، به‌گونه‌اى كه كتاب‌هاى زير پيرامون آن تألیف شده است:
1. شرح عبدالرحمن بن على نيشابورى
2. شرح ابن نفيس
3. شرح و گزيده ابواسحاق ابراهيم معروف به غضنفر تبريزى با عنوان حاصل المسائل
4. مختصر مسائل حنين تأليف ابوسهل سعيد بن عبدالعزيز نيلى.
وضعيت كتاب
اين كتاب به همت دكتر محمدعلى ابوريان، دكتر موسى محمد عرب و دكتر جلال محمد موسى و بر اساس هشت نسخه خطى تصحيح و تحقيق شده است.
مصححين اين اثر علاوه بر تصحيح متن كتاب مقدمه‌اى در زندگانى و آثار مؤلف و شيوه تحقيق كتاب نگاشته‌اند و در انتهاى كتاب نيز پس از معرفى نسخ خطى‌اى كه در تصحيح متن مورد استفاده قرار گرفته، فصول كتاب را تحليل و بررسى كرده‌اند.همچنين تدوين فهرست مفردات و مصطلحات به‌كار رفته در كتاب و نيز نقل زندگى حنين از كتاب تاريخ التراث العربى، تأليف سزگين از ديگر كارهاى مصححين اين اثر است. فهرست مطالب نيز در انتهاى كتاب آمده است.
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب