آشنایی با عربستان
| نام کتاب | آشنایی با عربستان |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | نصیری، عبدالله (نويسنده) |
| زبان | فارسی |
| کد کنگره | DS 202 /ن6آ5 |
| موضوع | عربستان سعودی |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 هـ.ش |
| کد اتوماسیون | 3872 |
معرفى اجمالى
آشنايى با عربستان، اثر عبدالله نصيرى (متولد 1336ش) است كه نويسنده در آن، اوضاع جغرافيايى، اقتصادى، فرهنگى، مذهبى و سياسى عربستان سعودى و ارتباط آن كشور با آمريكا و ايران را به‌صورت مختصر و بدون استناد به منابع توضيح داده است.
هرچند چگونگى و تاريخ نگارش اين كتاب مشخص نشده، ولى براى اولين بار در سال 1386ش، منتشر شده است.
ساختار
كتاب حاضر، رساله مختصرى است و بدون هيچ مقدمه‌اى از متن اصلى (شامل 13 جلسه) تشكيل شده است.
روش نويسنده در اين كتاب، تحليل جغرافيايى - تاريخى و سياسى است.
گزارش محتوا
برخى از نكات جالب و آموزنده اين اثر عبارت است از:
1. موقعيت عربستان: عربستان كشورى آسيايى است و در منطقه استراتژيك خاورميانه قرار دارد و بزرگ‌ترين كشور اين منطقه مى‌باشد. مساحت اين كشور بخش بزرگى از شبه جزيره عربستان؛ يعنى حدود 85 درصد اين شبه جزيره را تشكيل مى‌دهد. از غرب و شرق به درياى سرخ و خليج فارس مرتبط است و همين دسترسى به آب‌هاى آزاد اين امكان را براى اين كشور به وجود آورده تا از دو سوى آن براى حمل‌ونقل‌هاى دريايى و واردات و صادرات استفاده شود. مرز دريايى اين كشور را حدود 2640 كيلومتر برآورد كرده‌اند كه بيشترين مرز آبى كشورهاى منطقه است. مساحت: عربستان سعودى 2 ميليون و 240 هزار كيلومتر مربع برابر با 864 هزار و 869 مايل مربع وسعت دارد. اين وسعت تقريباً 1/5 برابر ايران، سه برابر فرانسه و چهار برابر عراق است؛ ليكن حدود 75 درصد از اين وسعت را بيابان‌هاى خشك و بى‌آب‌وعلف پوشانده‌اند ..[۱]
2. جمعيت: طبق آخرين سرشمارى صورت‌گرفته، جمعيت عربستان سعودى 23/5 ميليون نفر است كه با احتساب مساحت آن (2240000 كيلومتر مربع) تراكم نسبى جمعيت در هر كيلومتر مربع 12 نفر مى‌باشد. 85 درصد مردم عربستان در شهرها و 15 درصد در روستاها زندگى مى‌كنند. حدود 7 ميليون نفر؛ يعنى حدود يك‌سوم از اين جمعيت را مهاجران به اين كشور تشكيل مى‌دهند كه قسمت اعظم آن اتباع چشم‌بادامى كشورهاى جنوب شرق آسيا و اتباع كشورهاى شبه قاره هستند كه به كارهاى فنى و خدماتى اشتغال دارند. رشد جمعيت عربستان حدود 3/2 درصد است و كارشناسان پيش‌بينى كرده‌اند كه چنانچه اين رشد جمعيت ادامه يابد، در سال 2025 جمعيت عربستان به 70 ميليون نفر بالغ مى‌شود ..[۲]
3. فرق مذهبى: دين رسمى مردم عربستان اسلام است و پيروان اديان ديگر در اين كشور جايگاهى ندارند. بر اساس آمارهاى منتشره دولتى، حدود 85 درصد از شهروندان سعودى سنى هستند و از مذهب احمد بن حنبل پيروى مى‌كنند و 15 درصد بقيه نيز شيعيان هستند كه بيشترين آنان در منطقه شرقيه عربستان سكونت دارند. اگرچه در ظاهر به فتاوى احمد بن حنبل عمل مى‌شود، ليكن آيينى كه محمد بن عبدالوهاب آن را پايه‌گذارى كرده است، بيشتر در جامعه حاكميت دارد.
مناطق، موقعيت و جمعيت شيعيان: جمعيت رسمى شيعيان عربستان بيش از دو ميليون نفر است كه اكثر آنان در منطقه شرقيه و شهرهاى دمام، احساء و قطيف و حدود 50 هزار نفر نيز در مدينه منوره سكونت دارند. اهميت منطقه شرقيه به اندازه‌اى است كه از سال‌ها پيش فرزند ملك فهد، امارت آن و فرزند امير نايف وزير كشور كنونى، معاونت آن را بر عهده دارند... شيعيان در دوره‌هاى گذشته از حيث نشر عقايد و انجام شعاير دينى در فشار شديدى بودند، ليكن در سال‌هاى اخير از آزادى بيشترى برخوردار شده و مذهب شيعه به‌عنوان يكى از مذاهب پذيرفته‌شده است و شيعيان اجازه استخدام در ارگان‌هاى دولتى را يافته‌اند و چند تن از علماى شيعه نيز به گروه «گفتگوى ملى» كه چند سال پيش توسط ملك عبدالله بنيان نهاده شد، وارد شدند ..[۳]
4. شوراى همكارى خليج فارس: سران شش كشور عربى جنوبى خليج فارس، شامل عربستان سعودى، امارات متحده عربى، قطر، كويت، سلطنت‌نشين عمان و بحرين با هدف تحكيم امنيت منطقه و غلبه بر آسيب‌هاى احتمالى و با گرايش اصلى جلوگيرى از نفوذ انقلاب اسلامى در سال 1981 و درحالى‌كه چند ماه بيشتر از جنگ تحميلى عراق عليه ايران نگذشته بود، در ابوظبى گرد آمده و تشكيل شوراى همكارى خليج فارس يا به قول خودشان «مجلس التعاون الخليجي» را پايه‌گذارى كردند. سقوط رژيم پهلوى در ايران كه نقش ژاندارمى آمريكا در منطقه را ايفا مى‌كرد و روى كار آمدن جمهورى اسلامى مستقل و عدالت‌خواه و اشغال افغانستان توسط شوروى نيز از عوامل اصلى ايجاد اين تشكل عربى بود. هم‌گرايى دولت‌هاى عربى كوچك منطقه و اتكاى بيشتر آنها به خود و بهره‌مندى از امكانات امنيتى و نظامى يكديگر، از عوامل ديگر ايجاد شوراى همكارى خليج فارس بود. در اين ميان، عربستان به دليل وسعت، جمعيت، توان نظامى و ذخاير ارزى، به يك قدرت برتر در ميان كشورهاى عضو شورا بدل شد؛ به‌گونه‌اى كه نيروى نظامى مشترك كشورهاى شورا به نام سپر جزيره (درع الجزيرة) در عربستان تشكيل شد... ..[۴]
5. چالش‌هاى حج: موضوع حج در سال‌هاى اوليه انقلاب و حتى قبل از آن همواره مسئله مهم ميان دو كشور بوده است. در سال 1322ش، به علت درگيرى حجاج ايرانى با اتباع سعودى و نيز اعدام يك حاجى ايرانى، ارتباط دو كشور به‌صورت كامل قطع شد. بعد از پيروزى انقلاب به‌رغم نگرانى سعودى‌ها از رشد انديشه‌هاى انقلاب اسلامى، روابط دو كشور عادى بود، ليكن با برگزارى اولين مراسم برائت به سردى گراييد. در سال‌هاى اوليه انقلاب و در زمان‌هاى حج به‌صورت معمول بين حاجيان ايرانى و مأموران سعودى درگيرى‌هايى ايجاد مى‌شد، ليكن اوج اين درگيرى‌ها در سال 1366 و در راهپيمايى برائت از مشركين ايجاد شد كه طى آن بالغ بر 400 زاير ايرانى (طبق بعضى آمارها 275 زاير، به توضيح آخر مقاله مراجعه شود)در درگيرى با مأموران سعودى به شهادت رسيدند. اين حادثه باعث تعطيلى سه ساله حج و توقف كامل فعاليت‌هاى سياسى و ديپلماسى دو كشور شد. از سال 70 به بعد مرحله تنش‌زدايى در روابط تهران و رياض آغاز شد و اكنون حج و عمره جمهورى اسلامى ايران كه روزى مهم‌ترين نقطه چالش ميان دو كشور بوده، به نقطه اتحاد و اتفاق دو طرف تبديل شده است ..[۵]
وضعيت كتاب
براى كتاب حاضر فقط فهرست تفصيلى مطالب در آغاز آن فراهم شده، وليكن متأسفانه فهرست‌هاى فنى و حتى فهرست منابع فراموش شده است.
كتاب حاضر، متأسفانه مستند نيست و هيچ منبعى براى مطالب آن ذكر نشده و هيچ ارجاع و استناد و توضيحى به هيچ صورتى (درون‌متنى، پاورقى يا پى‌نوشت) ذكر نشده است و به همين جهت داورى درباره ميزان صحت و دقت مطالب اين كتاب آسان نيست.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.
پیوندها
مطالعه کتاب آشنایی با عربستان در پایگاه کتابخانه دیجیتال نور