آشنایی با عربستان
| آشنایی با عربستان | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | نصیری، عبدالله (نویسنده) |
| ناشر | مشعر |
| مکان نشر | تهران - ایران |
| سال نشر | 1386 ش |
| چاپ | 1 |
| شابک | 978-964-540-052-9 |
| موضوع | عربستان سعودی |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 1 |
| کد کنگره | DS 202 /ن6آ5 |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
آشنايى با عربستان، اثر عبدالله نصيرى (متولد 1336ش) است كه نویسنده در آن، اوضاع جغرافيايى، اقتصادى، فرهنگى، مذهبى و سياسى عربستان سعودى و ارتباط آن كشور با آمریکا و ایران را به‌صورت مختصر و بدون استناد به منابع توضيح داده است. هرچند چگونگى و تاريخ نگارش این كتاب مشخص نشده، ولى برای اولین بار در سال 1386ش، منتشر شده است.
ساختار
كتاب حاضر، رساله مختصرى است و بدون هيچ مقدمه‌اى از متن اصلى (شامل 13 جلسه) تشكيل شده است. روش نویسنده در این كتاب، تحليل جغرافيايى - تاريخى و سياسى است.
گزارش محتوا
برخى از نكات جالب و آموزنده این اثر عبارت است از:
- موقعيت عربستان: عربستان كشورى آسيايى است و در منطقه استراتژیک خاورمیانه قرار دارد و بزرگ‌ترين كشور این منطقه مى‌باشد. مساحت این كشور بخش بزرگى از شبه جزيره عربستان؛ يعنى حدود 85 درصد این شبه جزيره را تشكيل مى‌دهد. از غرب و شرق به درياى سرخ و خليج فارس مرتبط است و همین دسترسى به آب‌هاى آزاد این امكان را برای این كشور به وجود آورده تا از دو سوى آن برای حمل‌ونقل‌هاى دريايى و واردات و صادرات استفاده شود. مرز دريايى این كشور را حدود 2640 كيلومتر برآورد كرده‌اند كه بيشترين مرز آبى كشورهاى منطقه است. مساحت: عربستان سعودى 2 میليون و 240 هزار كيلومتر مربع برابر با 864 هزار و 869 مايل مربع وسعت دارد. این وسعت تقريباً 1/5 برابر ایران، سه برابر فرانسه و چهار برابر عراق است؛ لیکن حدود 75 درصد از این وسعت را بيابان‌هاى خشك و بى‌آب‌وعلف پوشانده‌اند.[۱]
- جمعيت: طبق آخرين سرشمارى صورت‌گرفته، جمعيت عربستان سعودى 23/5 میليون نفر است كه با احتساب مساحت آن (2240000 كيلومتر مربع) تراكم نسبى جمعيت در هر كيلومتر مربع 12 نفر مى‌باشد. 85 درصد مردم عربستان در شهرها و 15 درصد در روستاها زندگى مى‌كنند. حدود 7 میليون نفر؛ يعنى حدود یک‌سوم از این جمعيت را مهاجران به این كشور تشكيل مى‌دهند كه قسمت اعظم آن اتباع چشم‌بادامى كشورهاى جنوب شرق آسيا و اتباع كشورهاى شبه قاره هستند كه به كارهاى فنى و خدماتى اشتغال دارند. رشد جمعيت عربستان حدود 3/2 درصد است و كارشناسان پيش‌بينى كرده‌اند كه چنانچه این رشد جمعيت ادامه يابد، در سال 2025 جمعيت عربستان به 70 میليون نفر بالغ مى‌شود.[۲]
- فرق مذهبى: دين رسمى مردم عربستان اسلام است و پيروان اديان ديگر در این كشور جايگاهى ندارند. بر اساس آمارهاى منتشره دولتى، حدود 85 درصد از شهروندان سعودى سنى هستند و از مذهب احمد بن حنبل پيروى مى‌كنند و 15 درصد بقيه نيز شیعیان هستند كه بيشترين آنان در منطقه شرقيه عربستان سكونت دارند. اگرچه در ظاهر به فتاوى احمد بن حنبل عمل مى‌شود، لیکن آيينى كه محمد بن عبدالوهاب آن را پايه‌گذارى كرده است، بيشتر در جامعه حاكمیت دارد.
- مناطق، موقعيت و جمعيت شیعیان: جمعيت رسمى شیعیان عربستان بيش از دو میليون نفر است كه اكثر آنان در منطقه شرقيه و شهرهاى دمام، احساء و قطيف و حدود 50 هزار نفر نيز در مدينه منوره سكونت دارند. اهمیت منطقه شرقيه به اندازه‌اى است كه از سال‌ها پيش فرزند ملك فهد، امارت آن و فرزند امیر نايف وزير كشور كنونى، معاونت آن را بر عهده دارند... شیعیان در دوره‌هاى گذشته از حيث نشر عقايد و انجام شعاير دينى در فشار شديدى بودند، لیکن در سال‌هاى اخير از آزادى بيشترى برخوردار شده و مذهب شيعه به‌عنوان یکى از مذاهب پذيرفته‌شده است و شیعیان اجازه استخدام در ارگان‌هاى دولتى را يافته‌اند و چند تن از علماى شيعه نيز به گروه «گفتگوى ملى» كه چند سال پيش توسط ملك عبدالله بنيان نهاده شد، وارد شدند.[۳]
- شوراى همكارى خليج فارس: سران شش كشور عربى جنوبى خليج فارس، شامل عربستان سعودى، امارات متحده عربى، قطر، كویت، سلطنت‌نشين عمان و بحرين با هدف تحكيم امنيت منطقه و غلبه بر آسيب‌هاى احتمالى و با گرايش اصلى جلوگیرى از نفوذ انقلاب اسلامى در سال 1981 و درحالى‌كه چند ماه بيشتر از جنگ تحمیلى عراق عليه ایران نگذشته بود، در ابوظبى گرد آمده و تشكيل شوراى همكارى خليج فارس يا به قول خودشان «مجلس التعاون الخليجي» را پايه‌گذارى كردند. سقوط رژيم پهلوى در ایران كه نقش ژاندارمى آمریکا در منطقه را ايفا مى‌كرد و روى كار آمدن جمهورى اسلامى مستقل و عدالت‌خواه و اشغال افغانستان توسط شوروى نيز از عوامل اصلى ايجاد این تشكل عربى بود. هم‌گرايى دولت‌هاى عربى كوچك منطقه و اتكاى بيشتر آنها به خود و بهره‌مندى از امكانات امنيتى و نظامى یکديگر، از عوامل ديگر ايجاد شوراى همكارى خليج فارس بود. در این میان، عربستان به دليل وسعت، جمعيت، توان نظامى و ذخاير ارزى، به یک قدرت برتر در میان كشورهاى عضو شورا بدل شد؛ به‌گونه‌اى كه نيروى نظامى مشترك كشورهاى شورا به نام سپر جزيره (درع الجزيرة) در عربستان تشكيل شد.[۴]
- چالش‌هاى حج: موضوع حج در سال‌هاى اولیه انقلاب و حتى قبل از آن همواره مسئله مهم میان دو كشور بوده است. در سال 1322ش، به علت درگیرى حجاج ایرانى با اتباع سعودى و نيز اعدام یک حاجى ایرانى، ارتباط دو كشور به‌صورت كامل قطع شد. بعد از پيروزى انقلاب به‌رغم نگرانى سعودى‌ها از رشد انديشه‌هاى انقلاب اسلامى، روابط دو كشور عادى بود، لیکن با برگزارى اولین مراسم برائت به سردى گراييد. در سال‌هاى اولیه انقلاب و در زمان‌هاى حج به‌صورت معمول بين حاجيان ایرانى و مأموران سعودى درگیرى‌هایى ايجاد مى‌شد، لیکن اوج این درگیرى‌ها در سال 1366 و در راهپيمايى برائت از مشركين ايجاد شد كه طى آن بالغ بر 400 زاير ایرانى (طبق بعضى آمارها 275 زاير، به توضيح آخر مقاله مراجعه شود) در درگیرى با مأموران سعودى به شهادت رسيدند. این حادثه باعث تعطيلى سه ساله حج و توقف كامل فعالیت‌های سياسى و ديپلماسى دو كشور شد. از سال 70 به بعد مرحله تنش‌زدايى در روابط تهران و رياض آغاز شد و اكنون حج و عمره جمهورى اسلامى ایران كه روزى مهم‌ترين نقطه چالش میان دو كشور بوده، به نقطه اتحاد و اتفاق دو طرف تبديل شده است.[۵]
وضعيت كتاب
برای كتاب حاضر فقط فهرست تفصيلى مطالب در آغاز آن فراهم شده، ولیکن متأسفانه فهرست‌هاى فنى و حتى فهرست منابع فراموش شده است. كتاب حاضر، متأسفانه مستند نيست و هيچ منبعى برای مطالب آن ذكر نشده و هيچ ارجاع و استناد و توضيحى به هيچ صورتى (درون‌متنى، پاورقى يا پى‌نوشت) ذكر نشده است و به همین جهت داورى درباره میزان صحت و دقت مطالب این كتاب آسان نيست.
پانویس
منابع مقاله
مقدمه و متن كتاب.