ترتیب سور القرآن
| نام کتاب | ترتیب سور القرآن |
|---|---|
| نام های دیگر کتاب | |
| پدیدآورندگان | سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (نويسنده)
جمیلی، سید (محقق) |
| زبان | عربی |
| کد کنگره | BP 72/4 /س9ت4 |
| موضوع | قرآن - جمع و گردآوری
قرآن - سوره‌ها و آیهها |
| ناشر | دار و مکتبة الهلال |
| مکان نشر | بیروت - لبنان |
| سال نشر | 2000 م |
| کد اتوماسیون | AUTOMATIONCODE2991AUTOMATIONCODE |
ديدگاههاى مختلف دربارۀ ترتيب سوره‌هاى قرآن كريم
دربارۀ اينكه ترتيب و توالى سوره‌هاى قرآن كريم كه آغاز آنها فاتحة الكتاب و پايان آنها
سورۀ ناس است، توقيفى است يا اجتهادى(اجتهاد صحابه)و به رأى و نظر گردآورندگان بازمى‌گردد
اختلاف ديدگاه وجود دارد.بعضى گفته‌اند توقيفى و به امر و ارشاد پيامبر (ص)و رهنمود وحى است.
بعضى گفته‌اند اجتهادى است و به‌عهدۀ سامان‌دهندگان مصحف عثمانى است، برخى هم گفته‌اند آميزه‌اى
از توقيف و اجتهاد است.هريك از اين ديدگاهها براى مدعاى خويش ادله‌اى اقامه كرده‌اند
كه در آثار منتشر شده دربارۀ تاريخ قرآن كريم موجود است.
نويسندۀ اين كتاب جلال الدين سيوطى(849-911 ق)اديب، مورخ،حافظ و
مفسر به نام اسلامى است.وى كه داراى آثار ارزشمندى در زمينۀ تفسير و علوم قرآنى همچون الاتقان،
الدرّ المنثور، الباب النقول في اسباب النزول، تناسق الدرر في تناسب السور و غيره مى‌باشد
معتقد است ترتيب سوره‌هاى قرآن كريم به‌جز در دو سوره:سورۀ انفال و سورۀ
برائت، توقيفى و به امر پيامبر اكرم(ص)مى‌باشد.دليلى كه سيوطى بر مدعاى خويش اقامه
مى‌كند عبارتست از اينكه:سوره‌هايى كه در ابتداى آنها «حم» و يا «الر»آمده پشت‌سرهم
آمده‌اند،در حاليكه سور «مسبّحات»همگى به ترتيب كنار هم قرار ندارند، بلكه سور ديگرى در
ميان آنها قرار گرفته است.و نيز ميان «طسم»در سورۀ شعراء و «طسم»در سورۀ
قصص، سورۀ«طس»فاصله شده است در حاليكه سورۀ«طس»از آن‌دو كوتاهتر است و مطابق ذوق و سليقه بايد اول، سورۀ«مسبحات»-بدون فاصلۀ سوره‌اى ميان آنها-
در كنار هم قرار گيرند.و «طس» نيز بعد از دو «طسم»مذكور، مرتب گردد؛يعنى بعد از
سورۀ قصص واقع شود.
سيوطى در ترتيب سوره‌ها معتقد است هر سوره‌اى از قرآن كريم به‌جز سورۀ فاتحه
كه جامع تمام مقاصد قرآن است، به سورۀ ماقبل خود ناظر است و آنرا كامل مى‌كند و يا به
شرح برخى آيات مجمل سور قبل از خود مى‌پردازد.
ساختار كتاب
كتاب با مقدمۀ مؤلف آغاز مى‌شود و سپس در تمهيد نويسنده به بيان اختلاف ديدگاههاى
عالمان دربارۀ توقيفى يا اجتهادى بودن ترتيب سور قرآن و نيز بيان ادله ايشان پرداخته و در
پايان اين قسمت ديدگاه خود را در اين باب بيان مى‌دارد.
از آن‌پس به هريك از سوره‌هاى قرآن كريم بخشى را اختصاص داده و دربارۀ هريك از آنها
مطالبى را بيان داشته و در هر بخش وجوه مناسبتى را كه بين هر سوره با سورۀ قبل از خودش وجود
دارد بيان مى‌كند.
ويژگى
عدم تناسب ظاهرى آيات قرآني،جزو مهمترين مشكلات قرآن‌پژوهان بوده است و تقريبا هيچ كتابى
در زمينه علوم قرآنى به بيان تناسب معنايى ميان آيات قرآن نپرداخته است.اين موضوع زمانى اهميت خود را نشان مى‌دهد كه بدانيم بسيارى از كسانى كه آگاهانه خواسته‌اند
بر اين كتاب آسمانى خرده بگيرند، معمولا به همين عدم تناسب ظاهرى آيات متوسل شده‌اند.
امّا آنچه در اين كتاب و نظاير آن بدان پرداخته شده است بيان تناسب سور قرآن كريم است.
ظاهرا سيوطى اولين كسى است كه به اين امر مبادرت ورزيده است.
نسخه‌شناسى
«ترتيب سور القرآن» نامى است كه محقق كتاب بر آن نهاده است و الا نام واقعى
آن «تناسق الدرر في تناسب السور»است كه به قلم جلال الدين سيوطى نگاشته شده
است.اين كتاب با مقدمه، تحقيق و تعليقه‌هاى دكتر السيد الجميلى در قطع وزيرى در
384 صفحه با جلد گالينگور توسط «دار و مكتبة الهلال للطباعة و النشر» بيروت در سال
2000 ميلادى به چاپ رسيده است.
منابع:1-دانشنامه قرآن كريم،ج 1، بهاء الدين خرمشاهى،ص 811
2-دانشنامه قرآن كريم،ج 2، بهاء الدين خرمشاهى،ص 1284