سیاست در قرآن

سیاست در قرآن
پدیدآوران	علم‌الهدی، احمد (نويسنده) مرویان حسینی، مهدی (محقق) اسماعیلی‌زاده، عباس ( ويراستار)
ناشر	افغانستان اکادیمی. انجمن تاریخ و ادب
مکان نشر	ایران - مشهد مقدس
سال نشر	1397ش
چاپ	1
شابک	‎978-964-02-2924-8
موضوع	تفاسیر شیعه - قرن 14 - سیاست در قرآن
زبان	فارسی
تعداد جلد	2
کد کنگره	/س9ع8 104 BP
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سیاست در قرآن، نوشته آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی (متولد 1323ش)، در تبیین اندیشه سیاسی اسلام بر اساس تحلیل و برداشت‌های مستند از آیات شریفه قرآن است.

سبک نگارش

نویسنده در بررسی آیات سیاسی و اجتماعی قرآن کریم ترتیب بحث را خارج از آیات کریمه اتخاذ کرده است. گزینش آیات بر اساس بحث‌های علوم سیاسی صورت گرفته است. آیات مرتبط با ریز موضوعات مورد نظر بدون توجه به محل وقوع آنها در قرآن انتخاب و به بحث گذاشته است. .

ساختار

کتاب شامل یک پیشگفتار و شش بخش اصلی با فصل‌های متعدد در دو جلد است.

گزارش محتوا

بخش اول کتاب با عنوان «حکومت و دولت از منظر قرآن»، در چهار فصل، به بررسی مفاهیم اساسی قدرت و حاکمیت مشروع می‌پردازد.

در فصل‌های اول و دوم از این بخش، ضمن بیان مباحث حکومت و دولت از منظر قرآن، کلید واژه‌هایی چون: حکم، ولایت، اطاعت، تبعیت و استیذان مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت حا کمیت مشروع، مختص ذات اقدس الله دانسته شده که فرمانبری و اطاعت، فقط باید از او صورت پذیرد. هم چنین در دو فصل پایانی همین بخش به حاکمیت غیر خدا اشاره شده و حا کمیت هر عنصری غیر از ذات باری تعالی طاغوتی و فرمانبری از آن به مثابه ورود به وادی ضلالت و گمراهی شمرده شده است. دقت نظر در آیات مربوط به برخی کلیدواژه‌های مذکور در بحث‌ها از زاویه‌های دیگر، به ویژه آیات مورد بحث در فصل دوم، به دست میدهد که قرآن کریم از حکمرانی برخی عناصر، غیر از ذات اقدس الله سخن گفته و ضمن مأمور ساختن بندگان به تبعیت از آنها، ایشان را لازم الاطاعة خوانده است که باید آنها را مظاهر اجرایی حا کمیت الله در زمین دانست و در همانجا نیز اشاراتی به عنوان مظاهر اجرایی حا کمیت الله صورت گرفته است.

بخش دوم به مظاهر اجرایی حکومت از منظر قرآن اختصاص یافته است.در این بخش، دو دسته از آیات قرآن به عنوان مستندهای بحث عینیت یافتن حاکمیت خدا در زمین، مورد بحث قرار میگیرند که در دو فصل از نظر میگذرد: یک فصل درباره ممکن بودن اجرای حا کمیت بشر و فصل دیگر واقع شدن اجرای حا کمیت توسط بشر با ذکر نمونه‌هایی از آن مانند ملک عظیم الهی آل ابراهیم(ع)، حاکمیت طالوت، داود و موهبت الهی ملک به حضرت یوسف(ع). فصل سومی را نیز به بررسی پرسشهای مهم درباره مظاهر اجرایی حا کمیت خدا و پاسخ‌های آنها اختصاص داده شده است..

بخش سوم عناصر حکومت و دولت از منظر قرآن و کریم است. در این بخش یکی دیگر از مباحث مطرح در علوم سیاسی، یعنی بحث عناصر تشکیل دهنده حکومت و دولت از منظر آیات کریمه قرآن مورد بحث قرار گرفته است. بررسی منابع موجود در علوم سیاسی نشان می‌دهد که در سلسله مباحث این علم، بحث از عناصر دولت پیرامون چهار محور دنبال می‌شود که قوام پایه‌های یک دولت بسته به این چهار امر است: حاکمیت، قدرت، قلمرو و جمعیت. محوری‌ترین و اصلی‌ترین عنصر در میان عناصر پیشگفته حاکمیت است و سه عنصر دیگر در ارتباط با این عنصر محوری معنا می‌یابند. از آنجا که تمام مباحث دو بخش پیشین، زیر مجموعه مبحث حاکمیت محسوب می‌شوند، در این بخش سه عنصر در قالب سه فصل تبین شده است: فصل اول «قدرت» ابزار اجرای حاکمیت در بیان قرآن، فصل دوم: «قلمرو» بستر استقرار حاکمیت در بیان قرآن و در آخر فصل سوم «جمعیت» موضوع اعمال حاکمیت در بیان قرآن است.

بخش چهارم به فرایند تحقق دولت در زندگی اجتماعی مردم از منظر قرآن كریم اختصاص یافته است .در این بخش تلاش شده است تا چگونگی تحقق دولت دینی در زندگی اجتماعی مردم بر اساس اندیشه اسلامی و با محور قرار دادن آیات کریمه قرآن بررسی شود. برای نیل به این مهم رابطه دو عنصر حکم و طاعت در قرآن پی گرفته شده است. همچنین به موضوع تحقق یابی حاکمیت به رابطه خداوند متعال با مردم پرداخته شده و از آنجا که رابطه حکم و طاعت در اندیشه اسلامی، بر اساس عهد الهی صورت می‌گیرد، تلاش شده تا مقصود از این عهد الهی با استفاده از آیات قرآن تبیین شود.

بخش پنجم در مورد کارویژه‌های دولت از منظر قرآن کریم است. در این بخش به بحث درباره كارویژه‌ها یا وظایف دولت پرداخته شده و به طور كلی از دو قسم کارویژه‌، کارویژه‌های عام و خاص دولت با در نظر گرفتن مبانی سیاسی شریعت اسلام و از منظر آیات مبارک قرآن کریم در دو فصل سخن به میان آمده است.

در فصل اول کارویژه‌های عام به آن دسته از وظایف مدیریتی كه در همه مكتب‌ها و اندیشه‌های سیاسی و نظام‌های حاكمیتی برای دولت در نظر گرفته می‌شود مانند حل و فصل اختلافات، مقابله با تهدیدات خارجی و داخلی مبارزه با جرو و مجرمان و... پرداخته شده است.

در فصل دوم کارویژه‌های خاص اختصاص یافته و در آن به وظایفی خاص كه هر مكتب و نظام حا كمیتی آنها را با توجه به مبانی فكری خویش، برای دولت در نظر می‌گیرد پرداخته شده و در این راستا به مساله هدایت، اظهار دین، امر به معروف و نهی از منکر، اصلاح و...اشاره شده است. .

بخش ششم این نوشتار به رابطه دولت و مردم از منظر قرآن کریم اختصاص یافته است. در بررسی اندیشه سیاسی اسلام درباره موضوع رابطه دولت و مردم، همچون مباحث گذشته محوری‌ترین منبع برای كشف دیدگاه اسلام در این‌باره آیات كریمه قرآن قرار داده شده است. در دانش علوم سیاسی در بحث از رابطه دولت و مردم به موضوعاتی چون: جایگاه رأی ونقش اراده مردم در تصمیم‌گیریهای حكومت، نقش و نحوه مشاركت مردم در دولت و مسائل آن و نحوه برخورد و تعامل دولتمردان با مردم پرداخته می‌شود، از این رو مباحث مورد نظر در این بخش در پنج فصل ارائه شده است. تعریف مردم صاحب نقش در حكومت در بیان قرآن، نسبت عهده‌داران حكومت با مردم در بیان قرآن، رابطه و نحوه برخورد حكومت با مردم در بیان قرآن، نقش مردم در تصمیم‌گیریهای سیاسی در بیان قرآن و مشاركت سیاسی مردم در بیان قرآن عناوین فصل‌های یاد شده است. .

منابع مقاله

مقدمه و متن کتاب.