تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء علیهالسلام: تفاوت میان نسخهها
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
| پیش از = | | پیش از = | ||
}} | }} | ||
'''تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)'''، پژوهشی است در قلمرو تاریخ قیام عاشورا که با تلاش گروهی از تاریخپژوهان زیر نظر مهدی | '''تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)'''، پژوهشی است در قلمرو تاریخ قیام عاشورا که با تلاش گروهی از تاریخپژوهان زیر نظر [[پیشوایی، مهدی|مهدی پیشوایی]]، در دو جلد، تألیف و تدوین شده است. | ||
==انگیزه نگارش== | ==انگیزه نگارش== | ||
نسخهٔ ۲۱ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۸:۳۲
| تاریخ قیام و مقتل جامع سید الشهداء علیه السلام | |
|---|---|
 | |
| پدیدآوران | گروهی از تاریخ پژوهان (نویسنده) پیشوایی، مهدی (نویسنده) |
| ناشر | مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره). انتشارات |
| مکان نشر | ایران - قم |
| سال نشر | 1395ش |
| چاپ | 15 |
| شابک | - |
| موضوع | حسین بن علی (ع)، امام سوم، 4 - 61ق. - واقعه کربلا، 61ق. |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | 2 |
| کد کنگره | /ت22 41/4 BP |
| نورلایب | مطالعه و دانلود pdf |
تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهدا(ع)، پژوهشی است در قلمرو تاریخ قیام عاشورا که با تلاش گروهی از تاریخپژوهان زیر نظر مهدی پیشوایی، در دو جلد، تألیف و تدوین شده است.
انگیزه نگارش
این اثر با هدف ارائه گزارش جامع و مستند از تاریخ قیام عاشورا برای جامععه علمی کشور، بهویژه خطبا و طلاب جوان است[۱].
ویژگیهای کتاب
- جامعیت، کمال و مستند بودن گزارشها: این جامعیت شامل تبیین فلسفه، ریشههای تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع) است و از مقدمات تا پیامدهای آن را پوشش میدهد. در تدوین آن، همه مقاتل کهن و متأخر و مهمترین مقاتل جدید، اعم از عربی و فارسی، از نظر گذشته است[۲].
- توجه به نیازها و پرسشها: این کتاب، بهگونهای طراحی شده که برای عموم قشرها و گروههای اهل مطالعه، قابل فهم و استفاده باشد، ولی مخاطبان اصلی آن مبلغان و سخنوران جوان حوزوی هستند و هدف، ارتقای میزان آگاهی تاریخی آنان، بهطور دقیق و انتقال اطلاعات مرتبط با تاریخ عاشورا به آنان بهطور مطمئن و با رعایت امانت است[۳].
- رعایت معیارهای تاریخنگاری علمی: در سراسر کتاب، ملاکها و معیارهای شناختهشده و معمول در تاریخنگاری علمی، در نظر بوده است[۴].
- گردش علمی مباحث و کار گروهی: تدوین کتاب، شامل یک طرح رسمی بوده که در آن اهداف، دامنه، روش تحقیق، منابع و حجم تقریبی مشخص شده است؛ هر فصل توسط پژوهشگری متخصص و صاحبنظر نگاشته شده و سپس نسخههای اولیه فصول در مراحل مختلف تحت بررسی و پالایش توسط سایر پژوهشگران و شورای علمی گروه تاریخ قرار گرفته است و نسخه نهایی هر فصل پس از تأیید شورای علمی به چاپ رسیده است[۵].
ساختار و محتوا
کتاب، به چندین بخش اصلی و فصول متعدد در ذیل هر بخش تقسیم شده است که هرکدام به جنبهای خاص از واقعه عاشورا و شخصیت امام حسین(ع) میپردازند، به شرح زیر:
- بخش اول (فصول مقدماتی):
فصل اول، سیری در مقتلنویسی و تاریخنگاری عاشورا از آغاز تا عصر حاضر[۶]: این فصل، به بررسی تاریخچه نگارش مقتل و کتابهای مربوط به عاشورا از قرن دوم تا قرن چهاردهم[۷] و نیز به بررسی و نقد مهمترین مقتلهای قرن چهاردهم و مقتلنگاری در قرن حاضر (پانزدهم) و مقایسه و نقد مهمترین مقتلها و نگاشتههای تاریخ عاشورا (در دو مقطع قرن دوم تا هفتم و قرن هشتم تا چهاردهم، با یکدیگر، پرداخته است[۸].
فصل دوم، سیری در ادوار زندگی و شخصیت امام حسین(ع)[۹]: این فصل، به زندگینامه و جایگاه امام حسین(ع) در دوران مختلف، از زمان پیامبر اکرم، تا عصر پیشوایی امام حسن(ع) پرداخته است[۱۰]. همچنین به جایگاه و منزلت ایشان نزد پیامبر(ص) و معاصران خویش، توجه نموده است[۱۱].
فصل سوم، شهادت امام حسین در گفتار پیامبران و امامان[۱۲]: این فصل، به پیشگوییها و اخبار غیبی، درباره شهادت امام حسین(ع) از زبان پیامبران پیشین، جبرئیل، پیامبر اکرم، امیرالمؤمنین، امام حسن و خود سیدالشهدا(ع) میپردازد[۱۳].
فصل چهارم، فضیلت گریستن و عزاداری برای امام حسین و تحلیلی درباره آن[۱۴]: این فصل، بر اهمیت و فضیلت گریه و عزاداری برای امام حسین(ع) تأکید دارد و به تحلیل پاداش آن میپردازد. همچنین فضیلت سرودن شعر در رثای امام را مورد بحث قرار میدهد[۱۵].
فصل پنجم، ریشههای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قیام امام حسین(ع)[۱۶]: این فصل، به بررسی ریشههای عمیق و چندجانبه قیام عاشورا، از جمله ریشههای سیاسی (مانند سقیفه، خلافت عمر و عثمان و حکومت بنیامیه)، ریشههای اجتماعی (لغزش خواص) و ریشههای فرهنگی (مانند اجتهاد در برابر نص و منع کتابت حدیث) میپردازد[۱۷].
فصل ششم، فلسفه قیام امام حسین(ع)[۱۸]: این فصل، به مهمترین دیدگاهها و برداشتها درباره فلسفه قیام کربلا، از جمله دیدگاه دینگرایانه، عارفانه و صوفیانه، مسیحانه، قیام برای شهادت و نظریه تشکیل حکومت[۱۹] پرداخته و آنها را بررسی و نقد میکند. همچنین به نقش دعوت کوفیان و مسئله علم امام به شهادت[۲۰] نیز پرداخته است.
فصل هفتم، پیشگوییها و هشدارهای معصومان درباره تسلط بنیامیه: این فصل، به پیشگوییهای پیامبر اکرم (ص)، امیرالمؤمنین(ع) و امام حسن(ع) درباره تسلط بنیامیه و حوادث آینده میپردازد[۲۱].
- بخش دوم (امام حسین و معاویه)[۲۲]:
فصل اول، موانع قیام امام حسین(ع) برضد معاویه: این فصل، به بررسی شخصیت و شیوه حکومتداری معاویه و اقدامات او برای مخدوش کردن چهره اهلبیت، ترویج تفکر انحرافی، فشار اقتصادی و تحمیل صلح بر امام حسن(ع) میپردازد[۲۳]، میپردازد.
فصل دوم، مواضع امام حسین در برابر حکومت معاویه و مبارزات سیاسی آن حضرت: این فصل، به مخالفت امام حسین با ولایتعهدی یزید، نامهنگاریها، تبیین جایگاه اهلبیت و سخنرانی تاریخی ایشان در اجتماع حج و... میپردازد[۲۴].
فصل سوم، قضیه ولیعهدی یزید: این فصل، به آغاز ماجرا و رایزنیهای معاویه برای ولیعهدی یزید، سفرهای معاویه به مدینه و اقدامات او برای حمایت نمایشی از ولیعهدی یزید و سرکوب مخالفان و... اشاره دارد[۲۵].
- بخش سوم (نهضت عاشورا، از آغاز تا ورود امام حسین به کربلا):
فصل اول (امام حسین در مدینه): این فصل، به وضعیت امام حسین در مدینه پس از مرگ معاویه و نامه یزید به حاکم مدینه، ملاقاتهای امام با شخصیتهای مختلف (مانند عمر بن علی بن ابیطالب، محمد بن حنفیه و امسلمه)، حرکت کاروان امام به سمت مکه و... میپردازد[۲۶]، میپردازد.
فصل دوم، امام حسین در مکه: این فصل، به فعالیتهای امام حسین در ایام اقامت در مکه، نامهنگاریها ، دیدارهای ایشان با شخصیتهای مختلف (مانند عبدالله بن زبیر و عبدالله بن عباس) و... میپردازد[۲۷]. همچنین از انتخاب مسلم برای اعزام به کوفه، ماجرای مسلم در کوفه، موضعگیری نعمان بن بشیر، ورود عبیدالله بن زیاد به کوفه و سختگیریهای او، قیام مسلم، شهادت او و سایر حوادث مربوط به کوفه سخن میگوید[۲۸]
فصل سوم، ساختار سیاسی - مذهبی کوفه (پس از شهادت امیرالمؤمنین تا خلافت یزید): این فصل، به تحلیل ساختار جامعه کوفه، علل نامهنگاری کوفیان، دلایل کوتاهی آنها در دفاع از نهضت (شامل ویژگیهای روحی و روانی، دنیاطلبی و نظامناپذیری) و تحلیل شکست حضرت مسلم از منظر جامعهشناسی تاریخی میپردازد[۲۹]،
فصل چهارم، امام حسین(ع) در راه کوفه: این فصل، به خروج امام حسین از مکه، ماجرای حج ناتمام، خطبه امام، تلاشهای عبدالله بن جعفر، منازل میان راه مکه تا کربلا (از جمله ذات عرق، حاجر، زرود، ثعلبیه، زباله و...) میپردازد. همچنین از خبر شهادت مسلم و هانی و رویدادهای مربوطه در طول مسیر، گفتگو میکند[۳۰].
- بخش چهارم (امام حسین(ع) در کربلا):
فصل اول، از ورود امام به کربلا تا روز عاشورا: این فصل، به ورود امام به نینوا و کربلا، نامه ابن زیاد به امام و پاسخ آن، ورود عمر بن سعد به کربلا، گسیل کردن کوفیان برای جنگ با حسین(ع)، جلوگیری از رسیدن آب به اردوی حسینی، دیدار عمر سعد با امام حسین، رویدادهای شب عاشورا (شامل سخنان امام با یاران، بیتابی زینب و عبادتهاو...)، میپردازد[۳۱].
فصل دوم، رویدادهای روز عاشورا تا شهادت بنیهاشم: این فصل، از آرایش دو لشکر، آغاز نبرد، مبارزات یاران امام حسین، نماز ظهر عاشورا، شهادت یاران امام (از جمله حبیب بن مظاهر، حر بن یزید ریاحی، زهیر بن قین)، حمله نافرجام به خیمهگاه و سایر ماجراهای مربوطه بحث میکند[۳۲].
فصل سوم، مبارزه و شهادت بنیهاشم: این فصل، به مبارزات و شهادت افراد خاندان بنیهاشم میپردازد؛ از جمله حضرت علی اکبر، عبدالله بن مسلم بن عقیل، پسران امالبنین و حضرت عباس. جزئیات مربوط به هریک از این شهادتها و نقش آنها در نبرد عاشورا ارائه میگردد[۳۳].
فصل چهارم، کیفیت نبرد و شهادت امام حسین(ع): این فصل، به وداع امام با اهل حرم، حضور امام در میدان نبرد، شهادت طفل شیرخوار امام، شجاعت و حماسه حسینی، واکنش دشمن، کوشش امام برای دستیابی به آب و لحظات پایانی شهادت امام حسین(ع)، روایات ائمه درباره شهادت ایشان و مناجات امام در واپسین لحظات زندگی میپردازد[۳۴]. فصل پنجم، حوادث پس از شهادت امام(ع): در این فصل، موضوعاتی همچون: غارت لباس و سلاح امام، حمله به خیمهها و آتش زدن آنها، وضعیت اهلبیت در شب یازدهم، فرستادن سرهای شهدا به کوفه و... مطرح شده است[۳۵].
در پایان جلد اول، جدول تطبیقی ترتیب شهادت شهدای بنیهاشم بر اساس ترتیب تاریخی منابع، ذکر شده است[۳۶].
جلد دوم نیز شامل بخشها و فصول متعددی است، به شرح زیر:
- در بخش اول که شامل حوادث بعد از عاشورا میشود، در ضمن پنج فصل، حالات اهلبیت در کوفه و شام و مسیر بین آن دو و همچنین در مدینه بررسی شده است. همچنین سیره امام سجاد(ع) در تداوم نهضت عاشورا مورد ارزیابی قرار گرفته است[۳۷].
- در بخش دوم (پیامدهای قیام عاشورا)، در ضمن دو فصل، به پیامدهای تکوینی و سیاسی و اجتماعی قیام عاشورا، اشاره شده است[۳۸].
- در بخش سوم (مباحث پیرامونی نهضت عاشورا)، در ضمن پنج فصل، مباحثی مانند اربعین، فلسفه عزاداری برای امام حسین(ع)، سیر تاریخی عزاداری برای امام حسین(ع)، برخی آمار و ارقام مربوط به قیام عاشورا و پرسشها و پاسخهای عاشورایی مطرح شده است[۳۹].
- در بخش چهارم (شرح حال و زندگینامه اصحاب امام حسین(ع))، در ضمن دو فصل، شرح حال اصحاب امام حسین(ع) از بنیهاشم و غیر بنیهاشم، آورده شده است[۴۰].
پانویس
- ↑ ر.ک: مقدمه معاونت پژوهش، ج1، ص27
- ↑ ر.ک: پیشگفتار، همان، ص30-31
- ↑ ر.ک: همان، ص31-32
- ↑ ر.ک: همان، ص32-33
- ↑ ر.ک: همان، ص33-34
- ↑ ر.ک: متن کتاب، همان، ص41
- ↑ ر.ک: همان، ص44-105
- ↑ ر.ک: همان، ص138-150
- ↑ ر.ک: همان، ص153
- ↑ ر.ک: همان، ص155-162
- ↑ ر.ک: همان، ص163-170
- ↑ ر.ک: همان، ص173
- ↑ ر.ک: همان، ص176-185
- ↑ ر.ک: همان، ص193
- ↑ ر.ک: همان، ص198
- ↑ ر.ک: همان، ص209
- ↑ ر.ک: همان، ص210-242
- ↑ ر.ک: همان، ص247
- ↑ ر.ک: همان، ص249-275
- ↑ ر.ک: همان، ص303 و 309
- ↑ ر.ک: همان، ص325-333
- ↑ ر.ک: همان، ص337
- ↑ ر.ک: همان، ص342-373
- ↑ ر.ک: همان، ص380-401
- ↑ ر.ک: همان، ص409-441
- ↑ ر.ک: همان، ص451-474
- ↑ ر.ک: همان، ص479-498
- ↑ ر.ک: همان، ص502-568
- ↑ ر.ک: همان، ص574-613
- ↑ ر.ک: همان، ص617-678
- ↑ ر.ک: همان، ص683-733
- ↑ ر.ک: همان، ص739-813
- ↑ ر.ک: همان، ص817-844
- ↑ ر.ک: همان، ص849-878
- ↑ ر.ک: همان، ص883-900
- ↑ ر.ک: همان، ص904
- ↑ ر.ک: همان،ج2، ص33-178
- ↑ ر.ک: همان، ص188-272
- ↑ ر.ک: همان، ص279-601
- ↑ ر.ک: همان، ص609-719
منابع مقاله
مقدمه، پیشگفتار و متن کتاب.