گفتارهای شاهنامه: دوران ایران کهن

گفتارهای شاهنامه
پدیدآوران	رسولی، محمد (نویسنده)
ناشر	سبزان
مکان نشر	تهران
سال نشر	1399
شابک	‎5ـ543ـ117ـ600ـ978
موضوع	فردوسی‌، ابوالقا‌سم‌، ۳۲۹-۴۱۶؟ق‌. شا‌هنا‌مه‌ - نقد و تفسیر,شعر فا‌رسی‌ - قرن‌ ۴ق‌. - تا‌ریخ‌ و نقد
کد کنگره	PIR ۴۴۹۵/ر۵گ۷ ۱۳۹۹‏

گفتارهای شاهنامه: دوران ایران کهن تألیف محمد رسولی، شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی، شرح تاریخی سیاسی ـ اجتماعی گذشتۀ ایران است؛ یعنی تاریخ است. وانگهی شاهنامه غیر از مطالب تاریخی، داران ابیات حکیمانه و نیز مطالب گوناگونی است که در جهات مختلف، مفید هستند و پرداختن به این کتاب ارجمند، کاری لازم و سودمند است.

ساختار

کتاب در چهل گفتار تدوین شده است.

گزارش کتاب

تاریخ یکی از مهم‌ترین و ارزشمندترین دانش‌هاست که کاربردهای فراوانی برای جامعه‌شناسی، شناخت مردمان جامعه و حتی شناخت یک واحد سیاسی به عنوان کشور دارد. تاریخ فقط قصه و داستان و رویدادهای گذشته نیست که فایده‌‌ای نداشته باشد. تاریخ گذشته به انسان امروزی شناخت می‌دهد. با این شناخت و بینش می‌توان فردا را پیش‌بینی کرد و بالاتر از آن، می‌توان آینده را به‌درستی شناخت. شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی، شرح تاریخی سیاسی ـ اجتماعی گذشتۀ ایران است؛ یعنی تاریخ است. وانگهی شاهنامه غیر از مطالب تاریخی، داران ابیات حکیمانه و نیز مطالب گوناگونی است که در جهات مختلف، مفید هستند و پرداختن به این کتاب ارجمند، کاری لازم و سودمند است.

در این کتاب از قسمت تاریخ ایران در عهد کهن (پیش از باستان) شاهنامه، گفتارهایی مفید به اختصار آورده شده است.

شاهنامه در آغاز با نام خدا آغاز شده و 15 بیت دربارۀ خداست. سپس به ستایش خرد پرداخته و حدود بیست بیت هم دربارۀ ستایش خرد است. البته ممکن است گاهی بیت یا ابیاتی هم الحاقی به شاهنامه باشد؛ بنابراین خیلی نمی‌شود به تعداد بیت تأکید کرد. پس از آن از آفرینش جهان و هستی سخن به میان آمده که این بخش شاهنامه به‌خودی‌خود بسیار شایان توجه است. بعد از این سخنان علمی، دربارۀ آفرینش و طبیعت و هستی و بعد دربارۀ اینکه شاهنامه چگونه درست شد، سخن گفته شده است و در این بخش خیلی روشن تبیین شده که شاهنامه چگونه درست شده است.

آنگاه وارد قسمت تاریخی شاهنامه شروع می‌شود. این بخش با روایت سلسله و زنجیرۀ پیشدادیان شروع شده که نخستین آنها کیومرث و آخرین آنها جمشید است. سپس سلسلۀ فریدونیان و بعد کیانیان و آنگاه لهراسبیان گفته می‌شود. بسیاری فریدونیان را جزء پیشدادیان محسوب می‌کنند؛ ولی با دقت معلوم می‌شود این دو از هم جدا هستند؛ چون در زمانی که جمشید دچار غرور و خودبینی می‌شود و ضحاک ظهور می‌کند، با از بین رفتن جمشید، سلسلۀ پیشدادیان به پایان می‌رسد و فریدون به عنوان پادشاه جدید به روی کار می‌آید؛ بنابراین فریدونیان یک سلسلۀ مجزا از پیشدادیان است. بعد از فریدونیان، کیانیان و بعد از آن لهراسبیان به روی کار می‌آیند. البته بعد از لهراسبیان یک گسست تاریخی ایجاد می‌شود تا زمانی که شاهنامه به اسکندر گجستک می‌رسد و تاریخ اسکندر هم به دلیل همان گسست تاریخی، اندکی به هم ریخته است. بعد از آن دوران ساسانیان است که نسبت به دوران دیگر، در شاهنامه بسیار دقیق‌تر بیان شده است.

منابع مقاله

پایگاه کتابخانه تخصصی ادبیات