کحل، ابن مرج

کحل، ابن مرج

محمد بن ادریس بن علی (554-634ق)، مشهور به مَرجْ الکحْل و ابن مَرجْ الکحْل، شاعر قرن ششم و هفتم هجری قمری، که اشعاری آموزنده و عاشقانه می‌سرود. در زمانه او، «دولت موحدون» حاکم بود.

ولادت و تربیت

• ابوعبدالله محمد بن ادریس بن علی بن عبدالله الجزیری اندلسی در «مَرجْ الکحْل» (نزدیک جزیره شُقر در مجاورت بَلنسه) در سال 554ق، متولد شد.
• او در آنجا رشد کرد و گویند که امّی (بی‌سواد) بود و همانند بادیه‌نشینان لباس می‌پوشید و زندگی می‌کرد و با ماهی‌فروشی در بازار، روزگار می‌گذراند.
• لقب ابن مرج الکحل نسبتی به مکانی خاصّ (به معنای «پسر مرج الکحل») برای بزرگداشت و افتخار است.

جایگاه علمی

• ابن مرج الکحل، ادیبی زبردست و برتر در زمینه نثر و نظم و شاعری لطیف بود که یافته‌هایش را به‌خوبی بیان می‌کرد و اشعاری نیک می‌آفرید. او در بیشتر شعرهایش به وصف طبیعت و...، نسیب (تغزّل و شعر عاشقانه) و موعظه و عبرت توجه داشت.

نمونه اشعار

• تمثیلی در باب انسان و روزی و نعمتی که می‌جوید، از اشعار معروف اوست:

مَثَلُ الرزقِ الَّذي تَطلُبُهُ		مَثَلُ الظلِّ الَّذي يَمشي مَعَك
أَنتَ لا تَطلُبُهُ مُتّبعاً		فَإِذا وَلَّيتَ عَنهُ تَبِعَك.

• ترجمه:

مَثَل رزق و روزی که آن را می‌طلبی همانند سایه‌ای است که همراه تو راه می‌رود تو با دنباله‌روی به آن نرسی و هر گاه از آن روی برگردانی، به دنبال تو می‌دَوَد.

• خوش‌گمانی به رحمت الهی: «من به کسی که نافرمانی کردم، خوش‌گمانم.»

إِنّ ظَنّي بِمَن عَصيتُ جَميلٌ		أَتراهُ مُعذِّبي ما أَظنُّ
ما أَراهُ إِلّا يَجودُ بِعَفوٍ		إِنَّ قَلبي بِعَفوِهِ مُطمَئِنُ
حاشَ لِلّه أَن يُخيِّبُ ظَني		إِنَّهُ لا يَخيبُ في اللَهِ ظَنُّ

• استغفار:

  اِذكُر ذُنوبَكَ أَيُّها ذا الناسي

  وَ اِستَغفرنّ اللَه رَبّ الناسِ.

  وفات

  • ابن مَرجْ الکحْل در جزیره شقر، در روز دوم ربیع‌الاول سال 634ق، جان به جان‌آفرین تسلیم کرد.

  آثار

  • ديوان مَرج الكحل الأندلسي گفته شده است که دیوان اشعار او در روزگارش دست به دست می‌گشت.

  پانویس

  منابع مقاله

  • فروخ، عمر، «تاريخ الأدب العربي»، دارالعلم للملايين، بیروت، 2006م.
  • معرفی «مرج الكحل»، پایگاه «بوابة الشعراء»
  • «إِنّ ظَنّي بِمَن عَصيتُ جَميلٌ» پایگاه «بوابة الشعراء»

  وابسته‌ها

  من ديوان الشعر العربي