۱٬۱۲۴
ویرایش
ابن حمزه، حسن بن حمزه: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «{{جعبه اطلاعات زندگینامه | عنوان = ابن حمزة، حسن بن حمزة | تصویر = NUR00000.jpg | اندازه تصویر = | توضیح تصویر = | نام کامل = ابن حَمْزة، شریف حسن بن حمزة بن على طبری مرعشى | نامهای دیگر = | لقب = | تخلص = | نسب = | نام پدر = حمزة بن على | ولا...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
'''ابن حَمْزة، شریف حسن بن حمزة بن على طبری مرعشى''' (د 358ق/969م)، محدث امامى. | '''ابن حَمْزة، شریف حسن بن حمزة بن على طبری مرعشى''' (د 358ق/969م)، محدث امامى. | ||
نسب او با 6 واسطه به امام زینالعابدین(ع) مىرسد. خاندان او كه به جهت انتساب به جدش على مرعش، مرعشى خوانده مىشدند، از علویان ساكن طبرستان بودند. ابن | نسب او با 6 واسطه به امام زینالعابدین(ع) مىرسد. خاندان او كه به جهت انتساب به جدش على مرعش، مرعشى خوانده مىشدند، از علویان ساكن طبرستان بودند. ابن حمزة خود نیز به گفته فخر رازی، اهل طبرستان بود و حتى اعقاب او در آنجا مىزیستند. | ||
آشنایى با زندگى ابن | آشنایى با زندگى ابن حمزة، به عنوان یكى از حلقههای مهم سلسله اسناد آثار سلف امامیه، حائز اهمیت است، چنانكه نام او به عنوان راوی آثار در شرح حال 95 تن از كسانى كه در رجال نجاشى و 6 تن از كسانى كه در فهرست طوسى آمده، ذكر شده است. | ||
==مشایخ== | ==مشایخ== | ||
شواهد متعدد دلالت بر آن دارد كه او تحصیل خود را در طبرستان آغاز كرد و در آنجا از مشایخى چون ابوالعباس احمد بن محمد دینوری و ابوجعفر محمد بن امیدوار طبری اخذ حدیث كرد. همچنین نام جمعى دیگر از طبریان در میان مشایخ او به چشم مىخورد. به گفته ابن اسفندیار، ابن | شواهد متعدد دلالت بر آن دارد كه او تحصیل خود را در طبرستان آغاز كرد و در آنجا از مشایخى چون ابوالعباس احمد بن محمد دینوری و ابوجعفر محمد بن امیدوار طبری اخذ حدیث كرد. همچنین نام جمعى دیگر از طبریان در میان مشایخ او به چشم مىخورد. به گفته ابن اسفندیار، ابن حمزة در تاریخى نامعلوم سفری به مشهد داشته و خود مراحل سفر را به نظم كشیده است. بنابر نسخهای از تاریخ طبرستان او سالها در مشهد اقامت گزید و شاید استماع ابن حمزة از على بن محمد بن قتیبة نیشابوری در همین سفر بوده باشد. | ||
در مطالعه مشایخ ابن | در مطالعه مشایخ ابن حمزة به نام محدثانى برمىخوریم كه نشان مىدهد ابن حمزة مرحلهای از تحصیل خود را در قم و ری گذرانده است. از آن جمله مىتوان محمد بن جعفر اسدی رازی، احمد بن ادریس قمى و محمد بن جعفر بن بطّة قمى را نام برد. با توجه به وفات احمد بن ادریس در 306ق و طبقه دیگر مشایخ قمى وی، و نیز با تكیه بر عدم استماع ابن حمزة از صفار (د 290ق) و كثرت نقل با واسطه از او، مىتوان ورود او به قم را قدری پس از 290ق تخمین زد. | ||
تاریخ مراجعت ابن | تاریخ مراجعت ابن حمزة از سفر قم و ری حداكثر به 312ق مىرسد، زیرا بر اساس سندی كه ابن نوح سیرافى ارائه كرده، او در ایام حكمرانى جعفر بن حسن ناصر در آمل اخذ حدیث كرده است. البته در نسخه رجال نجاشى تاریخ این استماع 300ق ذكر شده، ولى ظاهراً در نسخ مزبور، افتادگى وجود دارد، زیرا جعفر بن حسن ناصر دو بار در سالهای 306-307 و 311-312ق بر آمل تسلط داشته است؛ از این رو، رقم 300 را باید تحریف یكى از این ارقام یاد شده دانست. | ||
از 312 تا 328ق از زندگى ابن | از 312 تا 328ق از زندگى ابن حمزة در منابع اطلاعى به دست نرسیده، ولى مىتوان حدس زد كه او پس از مدتى اقامت در موطن خود آهنگ عراق كرده باشد. او در 328ق از احمد بن محمد بن سعید بن عقده بهره برده و در همین سال هارون بن موسى تلعكبری از او استماع كرده است. با شناختى كه از ابن عقده و تلعكبری داریم، این ملاقاتها مىتوانسته در بغداد یا كوفه صورت گرفته باشد، با توجه به یافت نشدن روایاتى كه ملاقات ابن حمزة با دیگر محدثان مشهور بغداد را ثابت كند، احتمال كوفه رجحان مىیابد. در حكایتى كه غضائری از خود ابن حمزة نقل كرده، به مراحل تحصیل او در طبرستان، قم و تكمیل آن در عراق اشاره رفته است. ابن حمزة در تاریخى نامشخص، شاید در جریان سفر به عراق، به حج رفته و در مكه از ابوغانم اسماعیل بن عبدالرحمان حارثى استماع كرده است. | ||
درباره فاصله 328 تا 356ق از حیات ابن | درباره فاصله 328 تا 356ق از حیات ابن حمزة نیز در منابع سكوتى دیده مىشود، ولى امكان ورود او به قم و ری، در راه بازگشت به طبرستان، بعید نمىنماید. احتمال دارد استماع محمد بن على بن بابویه قمى و جعفر بن احمد بن رازی از او در همین سفر بوده باشد. | ||
در مورد مشایخ روایى او بجز آنان كه یاد شد، از محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری، على بن ابراهیم قمى، على بن حاتم قزوینى و محمد بن جریر بن رستم طبری مىتوان نام برد. در سندی در الاختصاص روایت ابن | در مورد مشایخ روایى او بجز آنان كه یاد شد، از محمد بن عبدالله بن جعفر حمیری، على بن ابراهیم قمى، على بن حاتم قزوینى و محمد بن جریر بن رستم طبری مىتوان نام برد. در سندی در الاختصاص روایت ابن حمزة از كلینى نیز دیده مىشود. | ||
==شاگردان== | ==شاگردان== | ||
ابن | ابن حمزة در 356ق به بغداد رفت، و مشایخ آنجا از او استماع كردند. | ||
از شاگردان و راویان او نیز بجز موارد مذكور در مقاله، احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش جوهری، محمد بن احمد بن شاذان قمى، احمد بن على بن نوح سیرافى، محمد بن محمد بن نعمان مفید، حسین بن عبیدالله غضائری و احمد بن عبدالواحد بن عبدون شایان ذكرند. | از شاگردان و راویان او نیز بجز موارد مذكور در مقاله، احمد بن محمد بن عبیدالله بن عیاش جوهری، محمد بن احمد بن شاذان قمى، احمد بن على بن نوح سیرافى، محمد بن محمد بن نعمان مفید، حسین بن عبیدالله غضائری و احمد بن عبدالواحد بن عبدون شایان ذكرند. | ||
==ویژگیهای اخلاقی، تخصصهای علمی== | ==ویژگیهای اخلاقی، تخصصهای علمی== | ||
از نظر رجالى گرچه توثیقى در مورد ابن | از نظر رجالى گرچه توثیقى در مورد ابن حمزة نرسیده، ولى مفید و طوسى او را به زهد و ورع و صلاح ستودهاند و نجاشى او را از بزرگان طایفه امامیه شمرده است. همچنین ابن بابویه و غضائری درباره او عبارت «رضىالله عنه» به كار بردهاند. | ||
ابن | ابن حمزة نه تنها در حدیث شهرت داشت، بلكه به عنوان فقیه نیز شناخته مىشده است. همچنین در برخى منابع از او با عنوان نسبشناس، ادیب، شاعر و حتى متكلم یاد شده است و عناوین آثار مفقود او برخى از این گفتهها را تأیید مىكند. | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
نجاشى بدون تصریح به بازگشتن یا بازنگشتن او به طبرستان گزارش كرده كه وی در 358ق وفات یافته است، ولى ابن اسفندیار مرقد او را در آمل دانسته است و از این رو وی باید پس از بغداد به طبرستان بازگشته باشد. در عبارتى منقول از لمحالبرهان شیخ مفید از یكى از مشایخ خود با عنوان «الشریف الزكى ابومحمد الحسینى» یاد شده كه بنا به ظاهر عبارت در 363ق هنوز زنده بوده است؛ ولى مشكل بتوان بر اساس این عبارت غیر صریح در گزارش نجاشى تردید كرد و وفات ابن | نجاشى بدون تصریح به بازگشتن یا بازنگشتن او به طبرستان گزارش كرده كه وی در 358ق وفات یافته است، ولى ابن اسفندیار مرقد او را در آمل دانسته است و از این رو وی باید پس از بغداد به طبرستان بازگشته باشد. در عبارتى منقول از لمحالبرهان شیخ مفید از یكى از مشایخ خود با عنوان «الشریف الزكى ابومحمد الحسینى» یاد شده كه بنا به ظاهر عبارت در 363ق هنوز زنده بوده است؛ ولى مشكل بتوان بر اساس این عبارت غیر صریح در گزارش نجاشى تردید كرد و وفات ابن حمزة را پس از 363ق دانست. در زمان حكومت اردشیر (ظاهراً حسام الدوله پسر كین خواز، د 647ق)، بهاءالدین مامطیری او را بر آن داشت تا مقبره ابن حمزة را تجدید بنا كند. | ||
==آثار== | ==آثار== | ||
از جمله آثار متعدد ابن | از جمله آثار متعدد ابن حمزة، المبسوط في عمل یوم و لیلة، الأشفیة في معانيالغیبة و تباشیرالشریعة قابل ذكرند. | ||
از اشعار او ابن اسفندیار قصیدهای در 37 بیت و ابن شهر آشوب یك دو بیتى نقل كردهاند.<ref> پاكتچى، احمد، ج3، ص367-368</ref> | از اشعار او ابن اسفندیار قصیدهای در 37 بیت و ابن شهر آشوب یك دو بیتى نقل كردهاند.<ref> پاكتچى، احمد، ج3، ص367-368</ref> | ||