حقوق بین‌الملل اسلامی (فارسی)

حقوق بین‌الملل اسلامی
پدیدآوران	فارسی، جلال‌الدین (مؤلف)
ناشر	جهان آرا
مکان نشر	ایران - تهران
سال نشر	بی‌تا
موضوع	حقوق بين الملل اسلامي اسلام و روابط بين المللي اسلام و حقوق اسلام و سياست حقوق بين الملل - تاريخ
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	‎‏/‎‏ف‎‏2‎‏ح‎‏7 / 169/8 BP

حقوق بین‌الملل اسلامی، تألیف جلال‌الدین فارسی ‌(معاصر) با رد ادعای دانشمندان غرب راجع به اختصاص حقوق بین‌الملل به ابتکارات قرون اخیر اروپاییان، درصدد اشاره اجمالی به قواعد معین و اصول مسلم اسلامی در حقوق بین‌الملل است و با بهره‌گیری از قرآن و سنت نبوی، به تبیین اصول تئوریک و مبانی حقوق بین‌الملل از منابع اسلامی می‌پردازد. وی سنت، عقل و اجماع را از مبانی قواعد این رشته از حقوق در اسلام برشمرده است.

نویسنده، بحث خویش را با مباحث مربوط به جنگ شروع کرده، با طرح بحث جنگ مشروع و نامشروع، جهاد را از مصادیق جنگ مشروع ذکر می‌کند. او جهاد را به دو دسته: جنگ تدافعی و آزادیبخش، که اولی دفاع در برابر تجاوز دشمن و دومی را دعوت دیگر افراد بشری به اسلام معنا نموده، تقسیم می‌نماید. او در ادامه بحث تفصیلی خویش از این موضوع، به آیات قرآن و دستورهای جنگی پیامبر(ص) استناد می‌کند و مقررات جنگ، تاکتیک‌ها و اهداف استراتژیک، سلاحها و موضوع امان دادن، ترک مخاصمه، موضوع اسیران و کشته‌های دشمن را در مباحث خویش گنجانده و توضیح داده است.

وی به دیدگاه اسلام نسبت به لزوم تغییر در اسلوب تفکر آدمیان و توجه آنان به معنویت و ارزشهای اخلاقی و شرافت اشاره کرده، و انباشتن سلاح و یا تقلیل آن را راه حل نهایی کاستن از خطر جنگ نمی‌داند.

مؤلف در موضوع روابط دیپلماتیک، به مقررات اسلامی در حالت صلح و آرامش اشاره دارد. به گفته او احترام و مهربانی و مردم‌داری و انسانیت و تأمین مصونیت جانی نمایندگان خارجی و تضمین مصونیت اجتماعی آنان، بخشی از مقررات مربوط به طرز رفتار با هیئت‌های اعزامی بیگانگان است.

فارسی، در موضوع نحوه مذاکره، به رعایت کمال احترام و نزاکت و با آمادگی کامل جهت تفاهم و حسن‌نیت اشاره کرده، توضیح تفصیلی می‌دهد. او مسالمت‌جویی و شفقت را از شرایط و آداب انعقاد پیمان صلح برشمرده، چراکه سیره عملی پیامبر(ص) نیز بوده است.

نویسنده در عقد معاهدات، لزوم تساهل و گذشت از برخی مزایا و حقوق را متذکر شده است. وی تعهد سیاسی یک‌جانبه، پیمان دوجانبه عدم تعرض و پیمان همکاری دفاعی را برخی از اشکال قرارداد و معاهده سیاسی ذکر کرده و هرکدام را جداگانه توضیح داده است.

در فصل دوم کتاب، نویسنده با عنوان «اصول فقه بین‌الملل اسلامی»، اصول زیر را از اصول اساسی مربوط به دولت و حاکمیت برشمرده است:

1. مبتنی بودن ملیت بر هم‌کیشی و اشتراک در عقیده، نظم اجتماعی و سلوک جمعی؛
2. مرادف بودن همبستگی ملی با هم‌کیشی و هم‌‎مسلکی؛
3. آزادی تدین و ملیت‌پذیری، و مبتنی بودن تدین و ملیت بر اراده انسان؛
4. تقدم ملت بر دولت از حیث تکوین و تلقی دولت به عنوان سازمان سیاسی؛
5. اصالت ملت نه دولت و رسمیت شخصیت حقوقی ملت.

بر اساس این اصول، نویسنده اعتقادات غربی‌ها را راجع به دولت و حاکمیت و قواعد حقوقی بین‌الملل مورد نقد قرار داده است و با بحثی تفصیلی و تطبیقی در فصول بعدی کتاب، در این موضوعات به‌طور گسترده به بحث پرداخته است.

منابع مقاله

حقیقت، سید صادق، اندیشه سیاسی در اسلام: کتاب‌شناسی توصیفی، تهران، انتشارات بین‌المللی الهدی، 1377ش.