سوانح الافکار رشیدی

سوانح الافکار رشیدی
پدیدآوران	رشیدالدین فضل‌الله (نويسنده) دانش‌پژوه، محمدتقی (مصحح)
سال نشر	1358ش
چاپ	1
موضوع	نامه‎‌‌های فارسی - قرن 7ق. - نثر فارسی - قرن 7ق. - ایران - تاریخ - مغولان و ایلخانان، 616 - 756ق.
زبان	فارسی
تعداد جلد	1
کد کنگره	PIR۵۱۸۵/س۹
نورلایب	مطالعه و دانلود pdf

سوانح الافکار رشیدی، مجموعه اسناد، نامه‌ها و مکتوبات رشیدالدین فضل‌الله همدانی (متوفی 718ق)، وزیر، مورخ و پزشک دوره ایلخانیان است که به کوشش محمدتقی دانش‌پژوه، منتشر شده است.

از رشیدالدین فضل‌الله چندین نامه به ‌یادگار مانده که شمس‌الدین ابرقوهی در هنگام وزارت خود او تا وزارت فرزندش غیاث‌الدین محمد به تدوین آنها پرداخته و آن را به نام همان غیاث‌الدین ساخته و آن را «سوانح الافکار رشیدی» نامیده است. این نامه‌ها از رهگذر تاریخ اجتماع و فرهنگ آن روزگار، بسیار ارزش دارد و نکته‌هایی را روشن می‌سازد.

این نامه‌ها گویا پس از غازان و در روزگار اولجایتو نوشته شده باشد. در این نامه‌ها، شعرهای تازی و فارسی بسیار است.

شکل ظاهری اسناد موجود در اثر حاضر، از الگوی نسبتا واحدی تبعیت می‌‌کند. بیشتر این اسناد، وقتی خطاب به فرودست نوشته می‌شود با کمترین‌ حواشی و استطراد همراه است‌. جملات‌ دعایی آغازین نوشتار بسیار فشرده و موجز است و بلافاصله نگارنده به محتوا و مضمون اصلی نوشتار می‌پردازد. اما اغلب نامه‌هایی که به چهره‌های متنفذ به‌لحاظ فکری نگاشته شده و یا در پاسخ به‌ چهره‌های مهم است، معمولا جملات دعایی طولانی‌تری دارند و گاه مزین به حکایات و اشعار نیز هستند.

نکته جالب توجه در محتوا و هم در شکل ظاهری این اسناد، این است که گاه الفاظ به‌‌کار‌رفته در جملات کوتاه دعایی - یعنی جملاتی که نامه‌ها اغلب با آنها آغاز می‌شوند و وصفی تحسین‌آمیز از دریافت‌کننده نامه است - خود چشم‌اندازی از تفکر‌ و فرهنگ‌ نوشتاری و عقیدتی زمان را بازتاب می‌دهد.

از جمله بسیاری از این نامه‌ها با جملاتی آغاز می‌شوند که دریافت‌کننده نامه را با ستارگان و افلاک قیاس کرده‌‌اند‌ تا‌ بزرگی و عظمتش را بنمایانند. از جمله خواجه مجدالدین اسماعیل فالی را در مکتوبی که به او نگاشته است با این‌ جملات‌ وصف‌ می‌کند: «عطارد که وزیر شهنشاه فلک است از لئالی‌ ارقام اقلام مخدوم حقیقی ملتفط فراید فواید باد».

منابع مقاله

1. دیباچه.
2. خلیلی، نسیم، «اسناد تاریخ میانه ایران با تأکید بر ویژگی گفتمانی سوانح الافکار رشیدی»، پایگاه مجلات تخصصی نور، تاریخ نو، پاییز و زمستان 1389، سال اول، شماره 1.