تجلی عاشورا در هنر ایران

تجلی عاشورا در هنر ایران
پدیدآوران	الهی، محبوبه (نویسنده)
ناشر	آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی
مکان نشر	مشهد
سال نشر	۱۳۷۷ش
چاپ	اول
زبان	فارسی
کد کنگره	‏

تجلی عاشورا در هنر ایران تألیف محبوبه الهی، پژوهشی در تبیین و تحلیل کاربرد هنر برای بازگویی عملی و عینی واقعه کربلا و بازتاب‌های آن در تاریخ هنر مذهبی و نگاه و کار هنرمندان به مسائل پیرامونی آن حادثه و بزرگداشت آن است.

این کتاب که، به تصاویر سیاه و سفید و رنگی و نیز خط و طرح‌های مینیاتوری و گرافیکی مزین است، پیشینه تعزیه و روضه خوانی، دسته گردانی، نقالی و تکیه‌سازی برای عزاداری را بررسی کرده و نقاشی‌ها و عکس‌هایی از عزاداری‌های ابتدایی نیز، در آن نقش بسته است. از آن پس به کاربرد اشیای فلزی در عزاداری و مناسبت پیشینه فلزکاری اشاره شده و از ابزاری چون علم و تاریخچه آن، شکل و فرم و جنس و طول و اجزا و تصاویر و نقوش، طرز ساختن و تزیینات آن سخن گفته شده و برای پر بار و برگ کردن مطالب مطرح شده، از سفرنامه‌ها و استفاده آن در تکایا بهره برده شده است. نیز قبه و پنجه، ظرف آب خوری، لوحه های دعا و زیارت، زره، دستانه، شمشیر قمه، سپر، چهار آینه، کلاهخود، سنج، چشم زخم و طلسم، ابزارهایی هستند که در این نوشته، پیشینه، کاربرد، چگونگی ساخت و انواع آنها بررسی شده است.

بحث بعدی کتاب، در باره کاربرد چوب در عزاداری و عَلم‌های چوبی و نخل و توغ، حجله و شش گوشه و سنگ زنی است.

در بخش چهارم از بافته‌ها و کاربرد آنها در ساخت اشیایی ویژه مانند بیرق، درفشن، پارچه‌های قلمکاری، کتل و کتیبه و قالی سخن به میان آمده و مباحث بعدی در باره نقاشی از قبیل مینیاتور، پرده‌های تعزیه خوانی، نقاشی قهوه خانه‌ای و نقاشی های دیواری است. شیشه و چگونگی بهره برداری از آن در مراسم عاشورا نیز بخشی از مباحث کتاب را تشکیل می‌دهد که در آن از نقاشی‌های پشت شیشه و پشت آینه بحث شده است.

پایان بخش کتاب، موارد دیگری از قبیل کاشیکاری تذهیب و تشعیر، خط، اشعار، کله و ماسک سازی، سمبولیسم رنگ و ابزار است که ابعاد آنها و پیشینه و کابردشان در عزاداری مورد بررسی قرار گرفته و در همین بخش، از سفرنامه‌های حاوی اطلاعاتی در باره تعزیه نیز، سخن به میان آمده است.

منابع مقاله

معاونت فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، کتاب‌شناسی توصیفی اهل‌بیت علیهم‌السلام، قم، مرکز چاپ و نشر مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، چاپ اول، 1383ش.