تحرير المنقول و تهذيب علم الأصول: تفاوت میان نسخه‌ها

'''تحرير المنقول و تهذيب علم الأصول'''، اثر امام علاءالدین ابوالحسن علی بن سلیمان مرداوی (متوفی 885ق)، کتابی است در علم اصول فقه، با توجه به فقه مذاهب چهارگانه اهل سنت و ترجیح فقه مذهب حنابله، که به تقریظ عبدالله بن عبدالعزیز بن عقیل و تحقیق عبدالله هاشم و هشام عربی، به چاپ رسیده است.

در ذکر عنوان کتاب، اختلاف وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که برخی مانند سخاوی در کتاب «الضوء اللامع في أعيان القرن التاسع» آن را «تحرير المنقول في تهذيب - ‌أو تمهيد - ‌علم الأصول» ذکر کرده و برخی نیز از آن با عناوین زیر، یاد کرده‌اند:

# شرح الكوكب المنير ابن نجار فتوحی: «تحرير المنقول وتهذيب علم الأصول»؛

# در كشف الظنون حاجی خلیفه: «تحرير المنقول وتهذيب الأصول»؛

# در «معجم المؤلفين» عمر رضا کحاله: «تحرير المنقول في تمهيد علم الأصول»؛

# در «تاريخ الأدب العربي» کارل بروکلمان: «تحرير المنقول وتمهيد علم الأصول»؛

# در «الأعلام» زرکلی: «تحرير المنقول»؛

# در «المنهج الأحمد في تراجم أصحاب الإمام أحمد» علیمی: «تحرير في أصول الفقه»؛

# در «الجوهر المنضد» ابن عبدالهادی: «تحرير في الأصول»<ref>ر.ک: مقدمه محقق، ص10-‌12</ref>.

نویسنده در مقدمه، انگیزه خویش از تألیف کتاب را نگارش اثری مختصر در علم اصول فقه که جامع معظم احکام اصول فقه و حاوی قواعد، ضوابط و اقسام آن بوده و مشتمل بر آراء مذاهب ائمه چهارگانه اهل سنت و اتباع آنها، به‌همراه تقدیم مذهب امام احمد بن حنبل و اقوال اصحاب وی باشد، عنوان نموده است<ref>ر.ک: همان، ص22</ref>.

تمامی مورخین قرن هفتم هجری که به شرح حال مرداوی پرداخته‌اند، صحت انتساب این کتاب به وی را تأیید کرده‌اند. همچنین در ابتدای نسخه خطی این کتاب که در کتابخانه مصر نگهداری می‌شود، چنین نوشته شده: «تحرير المنقول وتهذيب علم الأصول، تأليف شيخنا الإمام العلامة البحر الحبر الفهامة ذي‌الدين الشامخ والعلم الراسخ علاءالدين أبي‌الحسن بن سليمان بن أحمد بن محمد المرداوي الحنبلي المقدسي متع الله تعالی المسلمين ببقائه وختم له بخير العزية» که این امر نیز انتساب آن به مرداوی را تأیید می‌کند<ref>ر.ک: همان، ص10</ref>.

مرداوی در نگارش کتاب خویش، از غالب آثار نوشته‌شده در این فن تا زمان خویش، بهره برده است. بیشترین استفاده او، از کتاب شمس‌الدین بن مفلح در اصول فقه، معروف به «أصول ابن مفلح» می‌باشد<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>.

# معرفی کتاب: در این بخش ابتدا به تحقیق در عنوان کتاب و صحت انتساب آن به مرداوی پرداخته شده<ref>ر.ک: همان، ص10</ref> و سپس، ضمن اشاره به اهمیت کتاب و اهتمام علما به آن<ref>ر.ک: همان، ص14</ref>، به بیان سبب تألیف کتاب<ref>ر.ک: همان، ص20</ref>، روش نویسنده در نگارش<ref>ر.ک: همان، ص21</ref> و مصادر و منابع آن<ref>ر.ک: همان، ص23</ref>، پرداخته شده است.

# معرفی نویسنده: در این قسمت، به شرح حال مؤلف پرداخته شده و اطلاعات جامع و مفیدی پیرامون نسبت، کنیه و لقب<ref>ر.ک: همان، ص26</ref>، ولادت و رشد<ref>ر.ک: همان</ref>، تحصیل و سفرهایی که به‌منظور آن انجام شده<ref>ر.ک: همان، ص27</ref>، شیوخ و شاگردان<ref>ر.ک: همان، ص30</ref>، تألیفات و آثار<ref>ر.ک: همان، ص33</ref>، جایگاه علمی و ستایش علما از او<ref>ر.ک: همان، ص36</ref> و چگونگی وفات و دفن مرداوی<ref>ر.ک: همان، ص39</ref>، در اختیار خواننده قرار گرفته است.

مرداوی کتاب خود را با مقدمه‌ای آغاز نموده که در آن، از موضوع علم اصول فقه سخن گفته و اصول فقه را به اعتباری، مرکب اضافی و به اعتبار دیگر، اسم علم برای این علم، دانسته و سپس، به ذکر غایت، حکم معرفت آن و علومی که از این دانش بهره می‌برند، پرداخته<ref>ر.ک: همان، ص17</ref> و سپس، فصلی در بیان معنای دلیل آورده و از علم و تعریف آن، عقل و تعریف آن و حد و معنای آن، سخن گفته و سپس، به سایر مباحث، پرداخته است<ref>ر.ک: همان</ref>.