زریق، قسطنطین

نام	قسطنطین زریق
نام‌های دیگر	کنستانتین زریق
نام پدر
متولد	28 ربیع‌الاول 1327ق/18 آوریل 1909م
محل تولد	دمشق
رحلت	22 مرداد 1379/12 اوت 2000م
اساتید
برخی آثار	تاریخ ابن الفرات دراسة التاريخ و علاقتها بالعلوم الإجتماعية في معركة الحضارة
کد مؤلف	AUTHORCODE12999AUTHORCODE

قسطنطین زریق (1909-2000م)، دیپلمات سوریه، مورخ، اندیشمند ملی‌گرای مسیحی سوری که تأسیس مؤسسه پژوهش‌های فلسطین در بیروت، از جمله اقدامات فرهنگی اوست.

ولادت

او در 28 ربیع‌الاول 1327ق/18 آوریل 1909م، در دمشق در خانواده‌ای بازرگان و مسیحی به ‌دنیا آمد.

تحصیلات

تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس مسیحیان ارتدوکس گذراند و برای ادامه تحصیل به دانشگاه آمریکایی بیروت رفت. در ابتدا در رشته ریاضی تحصیل کرد، اما با تشویق یکی از استادان خود تحصیلاتش را در رشته تاریخ ادامه داد و در 1307ش/1928م، به آمریکا رفت و کارشناسی ‌ارشد خود را از دانشگاه شیکاگو و دکتری خود را از دانشگاه پرینستون دریافت کرد و سپس در لبنان به تدریس تاریخ عرب و تاریخ اندیشه عربی در دانشگاه آمریکایی بیروت پرداخت‏.

فعالیت‌های سیاسی، علمی و فرهنگی

1. فعالیت در وزارت خارجه سوریه، پس از جنگ جهانی دوم، به دعوت ناظم‌القدسی سفیر سوریه در آمریکا در سال‌های 1324-1326ش/1945-1947م؛
2. سفر به آمریکا و حضور در جلسه تصویب میثاق ملل متحد، در 1324ش/1945م (در ابتدا معاون ناظم‌القدسی در سفارت سوریه در آمریکا و یک سال بعد، سفیر سوریه در آمریکا شد)؛
3. فعالیت پس از استقلال سوریه و لبنان، برای خروج نیروهای فرانسه از این دو کشور (در نهایت سبب شد سازمان ملل در بهمن 1324ش/1946م، قطعنامه‌ای درباره خروج نیروهای فرانسه صادر کند)؛
4. عضو جایگزین هیئت سوریه در سازمان ملل متحد (در این سمت برای دفاع از قضیه فلسطین و جلوگیری از تقسیم آن تلاش کرد و بر مهاجرت عرب‌ها به فلسطین برای مقابله با مهاجرت یهودی‌ها و شکل‌گیری انقلابی مردمی و تحریم اقتصادی صهیونیست‌ها تأکید کرد)؛
5. بازگشت پس از سه سال، برای تدریس در دانشگاه آمریکایی بیروت و نایب‌رئیس دانشگاه شدن؛
6. ریاست دانشگاه سوریه (اکنون دانشگاه دمشق)؛
7. نمایندگی سوریه در یونسکو؛
8. رسیدن به رتبه استادی در 1334ش/1955م و تدریس و تألیف کتاب و تأسیس نهادهای علمی و فرهنگی؛
9. مشارکت در تأسیس اتحادیه جهانی دانشگاه‌ها که به یونسکو وابسته بود، در 1329ش/1950م؛
10. برعهده گرفتن ریاست اجلاس اتحادیه مزبور در توکیو در 1344ش/1965م (زریق در این منصب برای هماهنگی بین دانشگاه‌های مختلف جهان و استقلال آنها، فراهم کردن فرصت تحصیل دانشگاهی برای طبقات محروم و گسترش پژوهش‌های علمی تلاش کرد و در مقام ریاست این اتحادیه، در اجلاس‌های بین‌المللی مختلف از جمله اجلاس تأسیس اتحادیه دانشگاه‌های عرب در اسکندریه در 1351ش/1969م، و اتحادیه دانشگاه‌های آفریقا در رباط در 1346ش/1967م شرکت کرد)؛
11. تأسیس مؤسسه پژوهش‌های فلسطین (مؤسسه‌ای ضد صهیونیستی)، به‌همراه همفکران خود در بیروت در 1342ش/1963م؛
12. عهده‌داری ریاست هیئت امنای مؤسسه مزبور در سال‌های 1342-1363/1963-1984م؛

و...‏.

کارهای وی و به‌ویژه نگاشته‌هایش درباره فلسطین، بازتاب بسیار گسترده‌ای داشت، ولی درعین‌حال و با وجودی که محافل ملی‌گرای محافظه‌کار، که گرایش به عناصر شوق‌برانگیز و سخنورانه در آنها بیش از عناصر دیگر بود، بیشتر از همه در این‌باره سکوت می‌کردند‏.

افکار و اندیشه‌ها

1. اعتقاد به رابطه میان تمدن عرب و اسلام (به اعتقاد او وحدت دینی یکی از ویژگی‌های مهم هر تمدنی است)؛
2. اعتقاد به عدم تناقض بین ملی‌گرایی حقیقی و دین؛ زیرا ماهیت این دو یکسان است و هر دو جنبشی معنوی بشمار می‌روند که غایتی واحد دارند. اما درعین‌حال، زریق بر این باور بود که دولت ملی‌گرا باید بر اساس سکولاریسم تأسیس شود)؛
3. اعتقاد به تمایز میان تمدن نوین و تمدن غربی و تقاضای گفتگوی شرق و غرب و دست کشیدن غربی‌ها از گرایش‌های سلطه‌طلبانه؛
4. توصیه به ملت‌های شرق برای شناسایی نکات ارزشمند تمدن خود و پاسداری از آن؛
5. تصریح به لزوم اقتباس کردن کشورهای عربی از غربی‌ها در زمینه‌های علمی و فناوری‌های نوین و الهام گرفتن از ارزش‌های فرهنگی خود در زمینه اخلاقی؛

و...

وفات

او در 22 مرداد 1379/12 اوت 2000م، در بیروت درگذشت‏.

آثار

1. هدفي في جهادي؛
2. الوعی القومي؛
3. معنی النكبة؛
4. أي غد؟؛
5. نحن و التاريخ؛
6. هذا العصر المتفجر؛
7. في معركة الحضارة؛
8. نحن و المستقبل؛
9. ما العمل؟؛
10. مطالب المستقبل العربي؛
11. مقدمه بر «دراسة التاريخ و علاقتها بالعلوم الاجتماعية»؛
12. تحقیق تاریخ ابن الفرات‏.

منابع مقاله

1. دانشنامه جهان اسلام
2. العظمه، عزیز؛ بصیری، عباس، «تاریخ، ملی‌گرایی عربی و سکولاریسم: قسطنطین زریق مقابل جریان»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: خردنامه، پاییز و زمستان 1396، شماره 19، ص89-119.
3. مصطفی، یوسف، «قسطنطين زريق.. المفكر القومي»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: المعرفة، ذوالحجة 1430، العدد 555 ، ص313 تا 327.

وابسته‌ها

تاریخ ابن الفرات

دراسة التاريخ و علاقتها بالعلوم الإجتماعية

في معركة الحضارة