زریق، قسطنطین
| نام | قسطنطین زریق |
|---|---|
| نام‌های دیگر | کنستانتین زریق |
| نام پدر | |
| متولد | 28 ربیع‌الاول 1327ق/18 آوریل 1909م |
| محل تولد | دمشق |
| رحلت | 22 مرداد 1379/12 اوت 2000م |
| اساتید | |
| برخی آثار | تاريخ ابن الفرات
دراسة التاريخ و علاقتها بالعلوم الإجتماعية في معركة الحضارة |
| کد مؤلف | AUTHORCODE12999AUTHORCODE |
قسطنطین زریق (1909-2000م)، دیپلمات سوریه، مورخ، اندیشمند ملی‌گرای مسیحی سوری که تأسیس مؤسسه پژوهش‌های فلسطین در بیروت، از جمله اقدامات فرهنگی اوست.
ولادت
او در 28 ربیع‌الاول 1327ق/18 آوریل 1909م، در دمشق در خانواده‌ای بازرگان و مسیحی به دنیا آمد.
تحصیلات
تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در مدارس مسیحیان ارتدوکس گذراند و برای ادامه تحصیل به دانشگاه آمریکایی بیروت رفت. در ابتدا در رشته ریاضی تحصیل کرد، اما با تشویق یکی از استادان خود تحصیلاتش را در رشته تاریخ ادامه داد و در 1307ش/1928م، به آمریکا رفت و کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه شیکاگو و دکتری خود را از دانشگاه پرینستون دریافت کرد و سپس در لبنان به تدریس تاریخ عرب و تاریخ اندیشه عربی در دانشگاه آمریکایی بیروت پرداخت[۱].
فعالیت‌های سیاسی، علمی و فرهنگی
- فعالیت در وزارت خارجه سوریه، پس از جنگ جهانی دوم، به دعوت ناظم‌القدسی سفیر سوریه در آمریکا در سال‌های 1324-1326ش/1945-1947م؛
- سفر به آمریکا و حضور در جلسه تصویب میثاق ملل متحد، در 1324ش/1945م (در ابتدا معاون ناظم‌القدسی در سفارت سوریه در آمریکا و یک سال بعد، سفیر سوریه در آمریکا شد)؛
- فعالیت پس از استقلال سوریه و لبنان، برای خروج نیروهای فرانسه از این دو کشور (در نهایت سبب شد سازمان ملل در بهمن 1324ش/1946م، قطعنامه‌ای درباره خروج نیروهای فرانسه صادر کند)؛
- عضو جایگزین هیئت سوریه در سازمان ملل متحد (در این سمت برای دفاع از قضیه فلسطین و جلوگیری از تقسیم آن تلاش کرد و بر مهاجرت عرب‌ها به فلسطین برای مقابله با مهاجرت یهودی‌ها و شکل‌گیری انقلابی مردمی و تحریم اقتصادی صهیونیست‌ها تأکید کرد)؛
- بازگشت پس از سه سال، برای تدریس در دانشگاه آمریکایی بیروت و نایب‌رئیس دانشگاه شدن؛
- ریاست دانشگاه سوریه (اکنون دانشگاه دمشق)؛
- نمایندگی سوریه در یونسکو؛
- رسیدن به رتبه استادی در 1334ش/1955م و تدریس و تألیف کتاب و تأسیس نهادهای علمی و فرهنگی؛
- مشارکت در تأسیس اتحادیه جهانی دانشگاه‌ها که به یونسکو وابسته بود، در 1329ش/1950م؛
- برعهده گرفتن ریاست اجلاس اتحادیه مزبور در توکیو در 1344ش/1965م (زریق در این منصب برای هماهنگی بین دانشگاه‌های مختلف جهان و استقلال آنها، فراهم کردن فرصت تحصیل دانشگاهی برای طبقات محروم و گسترش پژوهش‌های علمی تلاش کرد و در مقام ریاست این اتحادیه، در اجلاس‌های بین‌المللی مختلف از جمله اجلاس تأسیس اتحادیه دانشگاه‌های عرب در اسکندریه در 1351ش/1969م، و اتحادیه دانشگاه‌های آفریقا در رباط در 1346ش/1967م شرکت کرد)؛
- تأسیس مؤسسه پژوهش‌های فلسطین (مؤسسه‌ای ضد صهیونیستی)، به‌همراه همفکران خود در بیروت در 1342ش/1963م؛
- عهده‌داری ریاست هیئت امنای مؤسسه مزبور در سال‌های 1342-1363/1963-1984م؛
و...[۲].
کارهای وی و به‌ویژه نگاشته‌هایش درباره فلسطین، بازتاب بسیار گسترده‌ای داشت، ولی درعین‌حال و با وجودی که محافل ملی‌گرای محافظه‌کار، که گرایش به عناصر شوق‌برانگیز و سخنورانه در آنها بیش از عناصر دیگر بود، بیشتر از همه در این‌باره سکوت می‌کردند[۳].
افکار و اندیشه‌ها
- اعتقاد به رابطه میان تمدن عرب و اسلام (به اعتقاد او وحدت دینی یکی از ویژگی‌های مهم هر تمدنی است)؛
- اعتقاد به عدم تناقض بین ملی‌گرایی حقیقی و دین؛ زیرا ماهیت این دو یکسان است و هر دو جنبشی معنوی بشمار می‌روند که غایتی واحد دارند. اما درعین‌حال، زریق بر این باور بود که دولت ملی‌گرا باید بر اساس سکولاریسم تأسیس شود)؛
- اعتقاد به تمایز میان تمدن نوین و تمدن غربی و تقاضای گفتگوی شرق و غرب و دست کشیدن غربی‌ها از گرایش‌های سلطه‌طلبانه؛
- توصیه به ملت‌های شرق برای شناسایی نکات ارزشمند تمدن خود و پاسداری از آن؛
- تصریح به لزوم اقتباس کردن کشورهای عربی از غربی‌ها در زمینه‌های علمی و فناوری‌های نوین و الهام گرفتن از ارزش‌های فرهنگی خود در زمینه اخلاقی؛
و...
وفات
او در 22 مرداد 1379/12 اوت 2000م، در بیروت درگذشت[۴].
آثار
- هدفي في جهادي؛
- الوعی القومي؛
- معنی النكبة؛
- أي غد؟؛
- نحن و التاريخ؛
- هذا العصر المتفجر؛
- في معركة الحضارة؛
- نحن و المستقبل؛
- ما العمل؟؛
- مطالب المستقبل العربي؛
- مقدمه بر «دراسة التاريخ و علاقتها بالعلوم الاجتماعية»؛
- تحقیق تاريخ ابن الفرات[۵].
پانویس
منابع مقاله
- دانشنامه جهان اسلام
- العظمه، عزیز؛ بصیری، عباس، «تاریخ، ملی‌گرایی عربی و سکولاریسم: قسطنطین زریق مقابل جریان»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: خردنامه، پاییز و زمستان 1396، شماره 19، ص89-119.
- مصطفی، یوسف، «قسطنطين زريق.. المفكر القومي»، پایگاه مجلات تخصصی نور، مجله: المعرفة، ذوالحجة 1430، العدد 555، ص313 تا 327.